3. Ontwikkelingen per pijler

Ambities
De visie van de gemeente Epe op het sociaal domein staat omschreven in de Sociale Agenda (2021). Belangrijkste uitgangspunten van deze visie zijn: 
-    De gemeente Epe vormt een inclusieve samenleving waarin iedereen mee kan doen.
-    Inwoners zijn in eerste instantie verantwoordelijk voor hun eigen leven en geven daar invulling aan. 
-    Inwoners gaan, in het kader van zelfredzaamheid, zelf op zoek naar oplossingen.
-    De gemeente steunt daarin waar nodig en mogelijk
-    De gemeente creëert de juiste randvoorwaarden en voorzieningen 
-    Er wordt geïnvesteerd in een sterke sociale basis.
-    Voor wie het niet alleen of met elkaar lukt, zorgt de gemeente ervoor dat er passende ondersteuning/ zorg beschikbaar is. 
-    De mogelijkheden, talenten en het eigenaarschap van de inwoner staat hierbij altijd centraal
-    Iedereen kan zo veel als mogelijk meedoen 
-    Er wordt samengewerkt met inwoners, organisaties, bedrijven en samenwerkingsverbanden.

Bij deze visie zijn de onderstaande ambities geformuleerd:
-    We willen het zelf organiserend vermogen van onze inwoners versterken en de sociale verbondenheid vergroten, en daardoor de kwaliteit van leven verhogen.
-    De basisvoorzieningen zijn evenwichtig verspreid en onze inwoners kunnen in de eigen wijk of buurt deelnemen aan activiteiten. Nu en in de toekomst (waaronder maatschappelijke voorzieningen).
-    We willen dat onze inwoners zich gezond voelen en prettig leven in de wijk. Daarbij hebben we specifiek aandacht voor mensen met een lage sociaaleconomische status en mensen met een zorgvraag.
-    Iedereen doet zoveel mogelijk mee in de samenleving. We houden rekening met belemmeringen om te participeren. Alle inwoners kunnen hun talenten maximaal ontwikkelen en gebruiken.
-    We werken integraal in de toegang tot zorg en ondersteuning. Onze professionals beschikken over de juiste vaardigheden om de inwoner en zijn hulpvraag centraal te stellen en goede afspraken te maken over regie en eigenaarschap.
-    We bieden kwalitatief goede zorg en ondersteuning om meedoen mogelijk te maken, werk te vinden en schulden op te lossen. Daarbij hebben we oog voor de veiligheid van onze inwoners.

De ambities en doelen zijn eerder door de raad vertaald in focuspunten. Deze focuspunten staan onderstaand weergegeven. Wij beschrijven de ontwikkelingen in deze pijler vervolgens gekoppeld aan deze focuspunten.

Focuspunten

•    Toegankelijke zorg en ondersteuning voor wie dat nodig heeft 
•    Goede maatschappelijke voorzieningen en accommodaties, inclusief goed en toegankelijk onderwijs, afgestemd op dorpen en gebieden
•    Transparant subsidiebeleid ter ondersteuning van mantelzorgers, vrijwilligers en het verengingsleven

3.1.2 Vooruitblik: vertaling focuspunten naar actuele thema’s en ontwikkelingen

 Focuspunt: Toegankelijke zorg en ondersteuning voor wie dat nodig heeft 

Ook in 2026 blijven we bouwen aan toegankelijke en doeltreffende zorg. Waar mogelijk zetten we in op laagdrempelige en preventieve ondersteuning, en waar nodig bieden we maatwerk. Daarbij sluiten we zoveel mogelijk aan op het dagelijks leven en de directe leefomgeving van onze inwoners.
Binnen de thema’s Jeugd en Veiligheid richt de gemeente Epe zich op het creëren van een veilige en ondersteunende omgeving voor jongeren en gezinnen. De Hervormingsagenda Jeugdzorg speelt daarin een belangrijke rol in de komende periode. Daarnaast blijft de aanpak van huiselijk geweld een prioriteit, met als doel een veilige thuissituatie voor iedereen.
In 2026 zetten we extra stappen om Epe veiliger én inclusiever te maken. We streven naar een samenleving waarin iedereen, ongeacht achtergrond, zich welkom voelt en volwaardig kan meedoen. 

Concreet zien we rond dit focuspunt de volgende ontwikkelingen:

1. Jeugdzorg 
Met de ontwikkelingen vanuit de Hervormingsagenda Jeugd (2023-2028) en het Toekomstscenario Kind en Gezinsbescherming (2025-2030) zien we een verschuiving in werkzaamheden richting het toegangsteam jeugdzorg. Nu hebben we een verwijzende toegang waarbij in bepaalde situaties casusregie wordt gevoerd. In de toekomst zal de toegang meer als regisseur bij casuïstiek betrokken blijven (zowel bij veiligheidscasuïstiek als bij complexe gezinscasuïstiek). Hierdoor verschuiven werkzaamheden in toenemende mate naar het toegangsteam Jeugdzorg. Deze verschuiving vraagt meer inzet van onze jeugdzorgconsulenten. Om de kwaliteit van ondersteuning te kunnen blijven waarborgen, is uitbreiding van de formatie noodzakelijk.

Versterking toegangsteam Jeugdzorg zodat verbreding naar casusregie kan plaatsvinden vergt een aanvullend structureel jaarlijks budget van €50.000 tot € 175.000,--.  

2. Voorkomen huiselijk geweld
We zien in de afgelopen jaren een toename van aanmeldingen bij organisaties als Veilig Thuis en Centrum voor seksueel geweld. Hierdoor worden de beschikbare middelen vanaf 2024 volledig gebruikt. Het overschot van eerdere jaren zetten wij in de begroting t/m 2027 in om de hogere uitgaven te kunnen dekken. De verwachting is dat de stijging van vragen aan Veilig Thuis en Centrum voor seksueel geweld toeneemt. Daarnaast is de opgave dat er in de toekomst een regionaal veiligheidsteam is waarin de Raad van Kinderbescherming, Veilig Thuis en de Gecertificeerde instellingen samenwerken. Om de huidige ambities op dit terrein te realiseren, zijn vanaf 2028 naar verwachting structureel extra middelen nodig. In het aankomende jaar verwachten wij inzichtelijk te maken welke extra middelen er vanaf 2028 benodigd zijn. Dit hangt samen met uitvoeringskeuzes. In de Kadernota 2027 - 2030 krijgt dit een concreet vervolg.    

Al onze inwoners moeten terecht kunnen bij Veilig Thuis en het Centrum voor seksueel geweld, nu en in de toekomst. De regionale begroting Veilig Thuis en Centrum voor Seksueel geweld moet passend zijn voor de ambities vanaf 2028. Voor 2026 en 2027 zijn er nog voldoende middelen beschikbaar omdat de regionale reserves nog toereikend zijn. Voor 2028 en 2029 wordt dat in beeld gebracht bij de Kadernota 2027 - 2030.

3. Buurtpunten
In de afgelopen jaren is er actief ingezet op de buurtpunten. De buurtpunten zijn georganiseerd in de vorm van een Algemene Voorziening en hebben als doel het aantal Maatwerkvoorzieningen te verminderen. Dit betekent dat inwoners zonder indicatie (wel met doorverwijzing) gebruik mogen maken van de buurtpunten. 
We zien dat het aantal mensen dat gebruik maakt van de buurtpunten blijvend stijgt. Dit kan komen doordat de buurtpunten beter vindbaar zijn, maar ook omdat er sprake is van vergrijzing. 
Uitbreiding van de buurtpunten is om die reden gewenst. Het aankomende jaar worden er afspraken gemaakt met de buurtpunten over het monitoren van de huidige vraag naar de buurtpunten en het aanbod.  
Doel is te onderbouwen of, en zo ja met hoeveel, het budget voor de buurtpunten verhoogd moet worden. Hierbij houden we zicht op of de kostenverhouding tussen buurtpunten als Algemene Voorziening versus maatwerk begeleiding groep nog in balans is.   

We willen maatwerkvoorzieningen verminderen door actief gebruik van de buurtpunten. Hiervoor is het nodig om de doorontwikkeling van de buurtpunten in beeld brengen en te bezien welke doorontwikkeling en eventueel aanvullende financiële middelen daarvoor nodig zijn.

Focuspunt: Goede maatschappelijke voorzieningen en accommodaties, inclusief goed en toegankelijk onderwijs, afgestemd op dorpen en gebieden

In het kader van verduurzaming van maatschappelijk vastgoed en de wens om alle kinderen in Epe met keuze, thuisnabij en kwalitatief goed onderwijs te bieden, is ook onderwijshuisvesting een aandachtspunt voor de komende jaren. Daarnaast vinden wij het gewenst om een bredere blik te krijgen op de opgave rond accommodaties zoals die voorligt. Ook zetten we in op het vervullen van onze wettelijke taak rondom de opvang van asielzoekers. In het kader van een locatieaanbod aan het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) voor een regulier en volwaardig asielzoekerscentrum (azc) worden in 2026 aanvullende activiteiten ondernomen.

Ontwikkelingen bij dit focuspunt:

4. Toekomstbestendige maatschappelijke accommodaties: investering
Er ligt een stevige opgave om het maatschappelijk vastgoed duurzaam en toekomstbestendig te maken. Een drietal projecten vraagt in de komende periode om uitvoering: De Wieken, Balai Pusat en sportpark Wachtelenberg. Daarnaast verwachten wij dat ook voor andere accommodaties een investering nodig is.

Deze drie locaties zijn aan vernieuwing toe. Balai Pusat en De Wieken zijn onderdeel van het gemeentelijke maatschappelijke vastgoed. Als vastgoedeigenaar legt de gemeente zichzelf de plicht op om deze locaties te verduurzamen en toekomstbestendig te maken. De accommodaties van de Wachtelenberg zijn geen gemeentelijk eigendom, maar omdat deze accommodaties wel op gemeentelijke grond staan én er sprake is van maatschappelijke functies, willen wij onderzoeken welke rol de gemeente daar kan hebben.

Wij willen duurzame en toekomstbestendige maatschappelijke accommodaties voor onze inwoners. Een eerste indicatie voor de totaal benodigde investering is € 18 tot € 25 miljoen. Definitief bedrag is afhankelijk van nadere uitwerking en de te kiezen scenario’s (per project). Voor nu is het gewenst om budget vrij te maken vooruitlopend op definitieve keuzes.

5. Toekomstbestendige maatschappelijke accommodaties: projectbudget
We stelden een beleidsvisie voor toekomstbestendige maatschappelijke accommodaties op. Voor de jaren 2024 en 2025 is een projectbudget beschikbaar van € 150.000 voor het uitvoeren van deze beleidsvisie. Gelet op de komende projectenfasen en de grote opgave in de komende jaren is verlenging van dit projectbudget noodzakelijk. Zo is er, aanvullend op 2024 en 2025, de wens om de staat van al het gemeentelijke maatschappelijk vastgoed in beeld te brengen (een 0-meting) en op basis daarvan prioritering aan te brengen. De 0-meting moet inzichtelijk maken wanneer de gemeente een financiële opgave kan verwachten in het kader van het gemeentelijke maatschappelijke vastgoed. 

Het uitgangspunt is voorkomen dat er onverwachts grote uitgaven gedaan moeten worden (en daarmee de begroting op orde te houden). Na het uitvoeren van de 0-meting zal meer duidelijk zijn over het jaarlijks benodigde budget en formatie om hier uitvoering aan te geven. 

Naast het laten uitvoeren van een 0-meting, willen wij een afwegingskader opstellen voor niet-gemeentelijk maatschappelijk vastgoed. Het gaat dan bijvoorbeeld om verenigingen en stichtingen die een accommodatie hebben waarmee wel een maatschappelijke functie wordt vervuld, maar die financieel niet in staat zijn om de accommodatie toekomstbestendig te maken. Het afwegingskader moet een antwoord bieden op wanneer we als gemeente hier wel/niet een rol in kunnen spelen.       

Een goed en integraal zicht op de opgave. Via een 0-meting de staat van al het gemeentelijk maatschappelijk vastgoed in beeld brengen en een afwegingskader opstellen waarmee de rol van de gemeente bij specifieke situaties kan worden bepaald. Hiervoor is het noodzakelijk om het projectbudget voor de uitvoering van de toekomstbestendige accommodaties met twee jaar te verlengen voor een budget van  €200.000 per jaar

6. Onderwijshuisvesting
Er wordt uitvoering gegeven aan het Integraal HuisvestingsPlan (IHP), dit is het raadskader waarin staat wanneer welke school levensduur verlengend gerenoveerd wordt of vervangende nieuwbouw van toepassing is. Ook staan hier de financiële kaders en uitgangspunten in omschreven. De indicatieve bouwkosten zijn gebaseerd op prijspeil 2022 en gaan bij renovatie uit van 70% van de VNG-normbedragen. Dit jaar actualiseren wij deze kosten. Gelet op de bouwprijsontwikkelingen en de kosten die buiten de bouwkosten vallen (zoals sloop-, tijdelijke huisvesting- en inrichtingskosten) is de verwachting dat dit een significante kostenstijging met zich meebrengt. Daarnaast zijn voor fase 2 van het IHP (2028 – 2032) de benodigde middelen voor het grootste deel nog niet in de begroting opgenomen. We verwachten dat een extra investering nodig is van € 10 - € 14 miljoen. 

We investeren in kwalitatieve en toekomstbestendige onderwijshuisvesting. Dit betekent benodigd budget voor de uitvoering van fase 2 van het IHP én om de kostenstijgingen op te kunnen vangen. Vooralsnog gaan wij uit van een investeringsbedrag met een bandbreedte van € 10-14 miljoen. 

7. Spelen, bewegen en ontmoeten
Het huidige speelruimtebeleidsplan bevat een sterfhuisconstructie. Dat betekent dat wij afgeschreven speeltoestellen niet vervangen. Het huidige speelruimtebeleidsplan wordt vervangen door een beleidsplan Spelen, Bewegen en Ontmoeten. Dit beleidsplan is inmiddels opgesteld en bieden wij u voor de zomer 2025 ter vaststelling aan. Momenteel is er een jaarlijks budget van € 97.000  voor onderhoud en vervanging van speelplekken. Wanneer het scenario wordt uitgevoerd dat het best past bij de beleidsuitgangspunten van het beleidsplan Spelen, Bewegen en Ontmoeten is er structureel 
€  148.000 extra nodig.

Spelen, bewegen en ontmoeten extra stimuleren. Hiervoor is een structurele verhoging van het budget van € 148.000 nodig om daarmee het gewenste scenario uit het beleidsplan Spelen, Bewegen en Ontmoeten mogelijk te maken. 

8. Sportvelden
De sportvelden in de gemeente Epe zijn geprivatiseerd. Voor deze privatisering was de gemeente verantwoordelijk voor het onderhoud, renovatie en vervanging van sportvelden. Na de privatisering ligt deze verantwoordelijkheid bij de sportverenigingen. Voor renovatie/vervanging van sportvelden draagt de gemeente 1/3 van de kosten bij. De verenigingen gaven aan welke kosten zij hiervoor de komende jaren verwachten. Hieruit blijkt dat de reservering die de gemeente heeft voor de 1/3 bijdrage te weinig is om aan deze verplichting te voldoen. De huidige reserve voor de sportvelden bevat een bedrag van €450.000. Tot 2030 is er een tekort in de reserve van €100.000. 

De afspraken rond de bijdrage in de vervanging / renovatie van sportvelden voor de komende bestuursperiode financieel borgen door toevoeging van € 100.000 aan de reserve.

Overige onderwerpen

9. Opvang vluchtelingen en ontheemden
Wij hebben naast de verhoogde opvang van de statushouders en de opvang van ontheemden uit Oekraïne per 1 februari 2024 ook de wettelijke taak voor de opvang van asielzoekers. Aan de opvang ontheemden uit Oekraïne en de tijdelijke huisvesting voor statushouders werken wij al een aantal jaar hard. Op dit moment liggen we, voor deze twee doelstellingen, op koers met de plannen die we stelden binnen de begroting 2025 – 2028. Sinds medio 2024 is er een project opgezet voor het realiseren van een reguliere volwaardig asielzoekerscentrum (AZC) in de gemeente Epe om te voldoen aan de taakstelling vanuit de spreidingswet voor de tweede cyclus. De opzet van dit AZC brengt extra taken met zich mee voor de gemeente. 
Voor de uitgaven van huisvesting en opvang van vluchtelingen, statushouders en overige doelgroepen zijn door de raad en door het Rijk middelen beschikbaar gesteld. Vooralsnog lijken deze middelen toereikend doordat over de afgelopen jaren (2022-2024) op de middelen van het Rijk overschotten zijn ontstaan. Deze zijn/worden gereserveerd.

Zorgdragen voor een passende opvang van vluchtelingen en asielzoekers. Voor de ontwikkelingen rond het AZC lijken vooralsnog geen extra middelen nodig.

10. Veiligheid: datagedreven en regionale samenwerking
Om datagedreven en informatiegestuurd werken verder te versterken, is er in 2025 een pilot ondermijning gestart met externe dekking.  Vanaf 2026 zullen we zelf de kosten moeten dragen als we de pilot doorzetten. Daarnaast kregen de gemeenten Hattem, Heerde, Elburg, Epe, Nunspeet en Oldebroek (regio Veluwe Noord) in 2025 via het Ministerie van Justitie en Veiligheid een subsidie ter versteviging van de beleidsafdelingen voor openbare orde en veiligheid (OOV). Met de ontvangen subsidie willen de zes gemeenten een medewerker aantrekken die de samenwerking tussen de gemeenten verder bevordert en de verbinding legt met de regionale veiligheidstafels. Nu leveren de gemeenten daarin een bedrag als cofinanciering, na 2026 delen de gemeenten de volledige kosten. Tot slot zijn in het zorglandschap veel ontwikkelingen die ook invloed hebben op de leefbaarheid. Het aantal overlastmeldingen personen met verwarde gedrag neemt landelijk, regionaal en ook in Epe toe. In de regio wordt gestart met een pilot bestaande uit 2 sporen:  Het eerste spoor richt zich op het onderzoeken van de regionale uitdagingen rondom de doelgroep die meldingen van onbegrepen gedrag veroorzaakt. Het tweede spoor is meer operationeel gericht en focust specifiek op de operationele inzet van betrokkenen in acute situaties

Regionale samenwerking en datagedreven werken op het gebied van veiligheid verder stimuleren. Daarvoor is een jaarlijks budget van € 35.000 noodzakelijk. 

11. Alcohol en drugsbeleid
Ook zien we qua alcohol en drugsgebruik bij jongeren dat Epe structureel negatiever scoort dan gemiddeld. In Epe hebben we nog geen drugspreventiebeleid, we willen dat wel opstellen en uitvoeren.

We willen alcohol en drugsgebruik onder jongeren terugdringen. Voor het opstellen en uitvoeren van het alcohol en drugsbeleid is naar verwachting een structureel budget van € 15.000 nodig. 

12. Brandweerzorg
Voor de brandweerpost Oene wordt een locatie gezocht voor nieuwbouw. Hiervoor is een netto investering geraamd van € 1,0 miljoen. Naar huidige inzichten is een extra investeringsbedrag nodig van eveneens € 1,0 miljoen en € 0,5 miljoen voor mogelijke aankoop grond. Daarnaast worden in Q2/Q3 2025 de twee voertuigen vervangen en komt er een extra voertuig bij voor rietkapbestrijding. De nieuwe veeredtakel is groter dan de vorige, hierdoor passen twee voertuigen niet in de brandweerpost. We zijn samen met de VNOG in gesprek over hoe hier vorm aan te geven m.b.t. voorwaarden en welke tijdelijke middelen hiervoor eventueel nodig is.

Voor de nieuwbouw van de brandweerkazerne Oene is een extra investering van € 1,5 miljoen nodig (inclusief eventuele aankoop grond waarop we niet hoeven af te schrijven). De middelen voor de tijdelijke huisvesting voor de twee blusvoertuigen worden in afstemming met de VNOG nog nader in beeld gebracht.

13. Weerbaarheid
Voorbereiding en weerbaarheid in relatie tot crises wordt geïntensiveerd landelijk, regionaal en lokaal. In het regeerakkoord loopt één duidelijke rode draad door de veiligheidsplannen: de dreigingen voor zowel nationale als internationale veiligheid nemen toe, worden diffuser en versterken elkaar. In reactie hierop zet het kabinet stevig in op het vergroten van de weerbaarheid van de samenleving – van overheid en bedrijven tot burgers, evenals de vitale infrastructuur en processen waarop we vertrouwen. Om deze diverse dreigingen het hoofd te bieden, wil het kabinet zorgen voor betere voorbereiding en training in crisissituaties. Dir zal ook iets van ons al gemeente vragen. Vooralsnog kunnen wij daarvoor geen inschatting van een bedrag maken.

Voor de weerbaarheid vooralsnog een PM-post ramen in afwachting van de nadere ontwikkeling.

14. Meer inclusie en diversiteit
In 2024 is de startnotitie inclusie en diversiteitsagenda gemeente Epe vastgesteld. Met deze startnotitie maakten wij de keuze om een nadere uitwerking te maken in drie pijlers: pijler 1 de Eper samenleving, pijler 2 de gemeente extern (onze dienstverlening in brede zin) en pijler 3 de gemeente intern (onze eigen organisatie). 
Op basis van deze startnotitie is een participatietraject doorlopen. Op dit moment wordt de input uit alle 3 pijlers verwerkt tot een uitvoeringsagenda voor de komende jaren. De uitvoeringsagenda wordt een overzicht van wat we al doen en wat we de komende vier jaren gaan oppakken. 

Daarin wordt ook het overzicht gegeven van de daadwerkelijke kosten van het nieuwe beleid. In september 2025 wordt dit beleid ter besluitvorming voorgelegd aan de gemeenteraad en het benodigde bedrag definitief bepaald. Aanvullende middelen zijn nodig voor communicatiedoeleinden, trainingen (bewustwording) intern bij de gemeente maar vooral voor het verenigingsleven en het wegnemen van belemmeringen in onze eigen HRM beleid en dienstverlening. 

Wij willen werken aan inclusie en diversiteit. Ten behoeve van nog vast te stellen uitvoeringsagenda Inclusie en Diversiteit is naar verwachting een jaarlijks budget van € 50.000 tot € 75.000,-- nodig.

3.1.3 Totaaloverzicht ontwikkelingen en financiën pijler Sociaal

De onderstaande tabel geeft het totaaloverzicht van alle geïnventariseerde ontwikkelingen en bijbehorende budgetten. Hoofdstuk twee geeft weer welke ontwikkelingen en welke bedragen wij hiervan mee willen nemen in de uitwerking van de begroting 2026 – 2029. Voor de pijler sociaal zit die keuze met name op het investeringsbedrag voor maatschappelijke accommodaties en onderwijshuisvesting.

Ambities
Het beleid voor de fysieke leefomgeving ligt vast in de omgevingsvisie. De omgevingsvisie schetst hoe de fysieke leefomgeving in de gemeente Epe er in de toekomst uitziet. Wat is van waarde en moet worden beschermd, behouden of ontwikkeld? De visie trapt af met de waardevolle leefomgeving; de natuur, het landschap en het eigen karakter van de dorpen en gebieden. De waardevolle leefomgeving is het DNA van de gemeente en is verweven in alle keuzes en afwegingen, van maatwerk in landbouw tot en met voldoende woningbouw. Vervolgens zijn de vier pijlers van de visie van de gemeente Epe beschreven: ‘duurzame toekomst’, ‘gezondheid, zorg en welzijn’, ‘goed wonen’ én ‘ondernemen’. Tenslotte zijn er voor de gebieden en dorpen (Veluwe, Veluweflank, IJsselvallei, Emst, Epe, Oene en Vaassen) keuzes gemaakt over doelstellingen, ontwikkelrichtingen en inrichting van de ruimte.

De omgevingsvisie is als volgt samen te vatten:
We laten ons inspireren door de rijkdom van de natuur, de kenmerken van het landschap en de eigenheid van het gebied. Nieuwe ontwikkelingen passen bij de identiteit van het gebied en dragen bij aan ruimtelijke kwaliteit en de doelstellingen van de omgevingsvisie. We leveren maatwerk en streven de volgende doelen na in de fysieke leefomgeving:

•    We nemen verantwoordelijkheid in de energietransitie en de klimaatopgave.
•    In de gemeente Epe kun je een leven lang gezond, prettig en veilig wonen.
•    Onze omgeving stimuleert ontmoeting en versterkt de band tussen onze inwoners.
•    We werken aan een stevige woningbouwopgave.
•    Voor ondernemers biedt de gemeente Epe een prettig ondernemersklimaat.
•    De centra van Vaassen en Epe zijn uitnodigend.
•    Recreatie benaderen vanuit onze natuurlijk omgeving.
•    Mobiliteit is in beweging.
•    Landbouw heeft in Epe een nieuwe toekomst.

De ambities en doelen zijn eerder door de raad vertaald in focuspunten. Deze focuspunten staan onderstaand weergegeven. Wij beschrijven de ontwikkelingen in deze pijler vervolgens gekoppeld aan deze focuspunten.

Focus op:
•    Voldoende en betaalbare woningen
•    Aantrekkelijke en toegankelijke leefomgeving gericht op ontmoeten 
•    Veilige, gezonde en duurzame mobiliteit
•    Werken aan energietransitie 
•    Inspelen op klimaatverandering 

3.2.2 Vooruitblik: vertaling focuspunten naar actuele thema’s en ontwikkelingen

Focuspunt: Voldoende en betaalbare woningen

Betaalbare woningen voor al onze inwoners, dat is onze ambitie. Via vaststelling van diverse bestemmingsplannen en het afsluiten van overeenkomsten met projectontwikkelaars hebben we hier in de afgelopen jaren belangrijke stappen gezet. En er liggen nog veel plannen in verschillende fasen van voorbereiding voor. De ontwikkelingen rond stikstof leiden op dit moment echter tot vertraging in en risico voor die projecten. Het is belangrijk dat er vanuit de provincie snel duidelijkheid komt zodat wij kunnen bepalen welke woningbouwprojecten daardoor wel / niet geraakt worden. Binnen de bestaande mogelijkheden blijven we voortvarend inzetten op voldoende woningen waarbij we rekening houden met specifieke doelgroepen. 

We zien de volgende ontwikkelingen:

15. Omgevingsvisie 
Sinds de vaststelling van de omgevingsvisie in 2021 zijn er diverse maatschappelijke ontwikkelingen geweest en nieuwe beleidsnota’s door de raad vastgesteld. Dat maakt dat het gewenst is de omgevingsvisie te herzien en te actualiseren. Een mogelijke kans is om bij deze herziening te kijken naar hoe we de omgevingsvisie breder kunnen opstellen dan alleen voor de fysieke leefomgeving. Voor 2026 en 2027 is voor de herziening van de omgevingsvisie jaarlijks incidenteel budget van 
€ 100.000 gewenst om benodigde externe expertise in te kunnen schakelen. 

Om een actuele omgevingsvisie waarin recente ontwikkelingen zijn verwerkt te houden is een incidenteel budget van € 200.000 nodig

16. Omgevingsanalist en jurist
Mede naar aanleiding van de Omgevingswet willen we onze inwoners ondersteunen bij de (soms) ingewikkelde regelgeving en meer samenhang en begrijpelijkheid bieden, zoals via het Omgevingsloket en het Omgevingsplan. Daarnaast vraagt de complexiteit van regelgeving van ons ook steeds meer juridische expertise die we momenteel onvoldoende hebben. 

Om als gevolg van de toenemende complexiteit van juridische regelgeving voldoende expertise te hebben en dienstverlenend te kunnen opereren, is een structureel budget nodig van €100.000

17. Omgevingsplan
Tot 2032 werken we als gevolg van de Omgevingswet aan de autonome uitrol van het omgevingsplan. Hiervoor moeten we onder andere de bestemmingsplannen, bruidsschat en de Verordening Fysieke leefomgeving verwerken tot één omgevingsplan. Voor de benodigde extra capaciteit en expertise voorzien wij een structureel benodigd budget van €100.000.  

De autonome uitrol van het omgevingsplan tot 2032 vergt voor expertise en capaciteit een jaarlijks budget van €100.000.

18. Stikstof
Naast bovengenoemde ontwikkelingen is een zeer actueel thema stikstof. Door een recente rechterlijke uitspraak is het salderen van stikstof bij ruimtelijke ontwikkelingen verder onder druk komen te staan. Omdat een ruimtelijke ontwikkeling nabij Natura2000-gebied nu sneller vergunningplichtig is en de stikstofdepositie op de Veluwe nu al te hoog is, lopen we het risico dat bepaalde ruimtelijke ontwikkelingen, zoals woningbouw, niet of alleen aangepast door kunnen gaan of uitgesteld moeten worden. Ook kan het zijn dat er extra kosten gemoeid zijn met ruimtelijke ontwikkelingen waarin stikstof een rol speelt. De ontwikkelingen rondom stikstof zullen de komende tijd duidelijk maken welke consequenties er zijn als gevolg van de stikstofuitspraak. 

Op basis van de meest actuele inzichten de effecten van de ontwikkelingen van stikstof op de diverse bouwprojecten verwerken in de begroting 2026 - 2029.

19. Regionale inzet wonen en volkshuisvesting
De wetgeving vanuit het Rijk rondom wonen en volkshuisvesting is volop in ontwikkeling. Dit gaat naar verwachting extra kosten met zich meebrengen vanuit de regio ten behoeve van de versnellingstafel, urgentieregelingen en een verhuiscoach van structureel €50.000 per jaar.           

Blijven aansluiten op regionale ontwikkelingen vraagt een structureel budget van € 50.000.

20. Netcongestie
In de afgelopen periode kregen we te maken met een dreigende overbelasting van het elektriciteitsnet, de zogenaamde netcongestie. De komende jaren wordt het elektriciteitsnet fors uitgebreid. Voor de begeleiding van deze operatie wordt een projectteam opgezet waarvoor extra capaciteit benodigd is. Onderdeel van de uitbreiding is de aanpak van laadpalen voor auto's. Deze aanpak maakt onderdeel uit van de uitvoering van het klimaatakkoord. Hiervoor kunnen CDOKE middelen worden ingezet.

Om ook voor de toekomst een toereikende energievoorziening te borgen moeten we meewerken aan het oplossen van de netcongestie. Hiervoor is in de komende vier jaar een jaarlijks budget van 
€ 75.000 benodigd waarvan € 25.000 gedekt kan worden vanuit CDOKE.

21. Gemeentewerf
We hebben aan de Kweekweg een gemeentewerf. Deze werf en de gebouwen op de werf zijn verouderd. Daarnaast hebben we aan de Laan van Fasna een tijdelijk gronddepot in gebruik die vanwege de gebiedsontwikkeling Kerkenland uiterlijk in 2029 moet verdwijnen. Zowel de gemeentewerf als het gronddepot zijn nodig om de wettelijke taken op het gebied van realisatie, onderhoud en beheer van de openbare ruimte te kunnen uitvoeren. 
Het is dan ook nodig om plannen op te stellen en onderzoeken uit te voeren naar zowel de mogelijkheden van verplaatsing van het gronddepot in Vaassen als een revitalisering van de huidige gemeentewerf. Dit vergt een voorbereidingskrediet van € 150.000. We ramen dit vooralsnog als incidentele uitgave.

Om de realisatie, het onderhoud en beheer te ondersteunen is de revitalisering van de gemeentewerf en verplaatsen van het gronddepot nodig. Een voorbereidingskrediet hiervoor vergt € 150.000.

Focuspunt: Aantrekkelijke en toegankelijke leefomgeving gericht op ontmoeten 

Een aantrekkelijke buitenruimte draagt aan veel aspecten bij. Het stimuleert de gezondheid van onze inwoners, biedt ruimte om elkaar te ontmoeten en biedt kinderen de kans om te spelen en te ontdekken. Belangrijk is dat onze buitenruimte daarvoor toegankelijk, aantrekkelijk en veilig is. Groen vormt daarin een belangrijk onderdeel. Om onze gemeenten ook voor de toekomst natuurlijk en groen te houden, is renovatie en vervanging van groen nodig. In de huidige budgetten is daarmee nog geen rekening gehouden. Verder onderzoeken we of het bovengronds brengen van de Dorpsbeek bijdraagt aan doelstellingen op gebied van beleving en duurzaamheid.

Ontwikkelingen die we zien:

22. Hoofdstraat Epe
De Hoofdstraat vormt een belangrijk onderdeel van het centrum van Epe. Met de voorgenomen herinrichting van de Hoofdstraat leveren wij een bijdrage aan de aantrekkelijkheid van het centrum. Voor de periode 2025-2028 staat hiervoor een investeringsbedrag van € 3.600.000 in de begroting. Zoals bij de beantwoording van raadsvragen over de begroting 2025-2028 is aangegeven, is voor 2029 een extra bedrag van € 1.400.000 nodig. 

Voor het aantrekkelijker maken van het dorpscentrum van Epe is voor de herinrichting van de Hoofdstraat voor 2029 een aanvullende investering nodig van € 1.400.000. 

23. Bovengronds halen Dorpse Beek
Er loopt een onderzoek naar het bovengronds halen van de Dorpse beek om daarmee een meer klimaatbestendige inrichting te krijgen, de waterkwaliteit te verbeteren en het dorpscentrum en omliggend gebied aantrekkelijker te maken. De verwachting is dat u in het najaar van 2025 het onderzoek ter besluitvorming krijgt voorgelegd. 
Met de voorbereiding en de realisatie van het bovengronds halen van de Dorpse Beek verwachten wij dat een bedrag van tussen de € 1.750.000 en € 4.750.000 is gemoeid. 
Afgesproken is om eerst de resultaten van het onderzoek af te wachten voordat verdere besluitvorming over eventueel benodigd uitvoeringsbudget plaatsvindt. Voor het bovengronds halen van de Dorpse Beek in het projectgebied van de Hoofdstraat kunnen vooralsnog de voorbereidingskosten voor een ontwerp en kostenramingen gedekt worden uit het projectbudget van de Hoofdstraat. Daaruit zal moeten blijken wat de ambitie is voor het bovengronds halen van de beek en welke extra uitvoeringskosten daar dan mee gemoeid zijn. Dit vraagt t.z.t. nadere besluitvorming.  

Voor een aantrekkelijkere leefomgeving, verbetering van de waterkwaliteit en een meer klimaatbestendige inrichting onderzoeken we het bovengronds halen van de Dorpse Beek. Op basis van de onderzoeksresultaten gaan we een vervolg bepalen.

24. Herplantplicht bomen
Momenteel is er onvoldoende / geen budget om groen te vervangen als deze aan het einde van de levensduur is of bij kap. Om in ieder geval aan de verplichting van herplanten te voldoen, is voor vervanging van groen in 2026 een bedrag van € 176.500 benodigd. Budget voor renovatie/vervanging van groen brengen wij in beeld als we het integraal groenbeleidsplan hebben opgesteld.

Onze inwoners een aantrekkelijk, toegankelijke en klimaatbestendige leefomgeving bieden en zorgen dat groen ook groen blijft. Hiervoor is vooralsnog een incidenteel budget van € 176.500 nodig.

25. Herziening beleidsnota’s
Voor de periode 2025-2026 is de herziening van de diverse beleidsnota’s voorzien. Deels als aanleiding vanuit sterk verouderd beleid en deels vanuit de ambities van de Omgevingsvisie. Met de herziening van beleid zijn we in staat beter in te spelen op maatschappelijke vraagstukken en onze dienstverlening naar inwoners te verbeteren. Het gaat daarbij om het Integraal Beheer Openbare Ruimte (IBOR), Integraal groenbeleid, Erfgoedbeleid en beleid voor begraven en gedenken. 
De verwachting is dat voor de benodigde uitvoering van dit beleid en ons faunabeheer vanuit het bosbeheerplan een incidenteel bedrag gemoeid is van circa €2.000.000 in de periode 2026-2029. 

Daarnaast zijn wij bezig met de voorbereiding van een Europese aanbesteding langjarig onderhoud Openbare Ruimte. Hiervoor zijn in de begroting 2025-2028 middelen gereserveerd. In de risicoanalyse van de begroting 2025-2028 staat dat het risico aanwezig is dat bij een nieuwe opdracht de kosten van dezelfde werkzaamheden structureel veel hoger komen te liggen: “Al met al zien we dat ook bij een gelijkblijvend niveau van onderhoud van de openbare ruimte de kosten zullen gaan stijgen. In de komende jaren zal in de reguliere periodieke actualisatie van beheerplannen, financiële voorzieningen en reserves rekening gehouden moeten worden met deze ontwikkelingen.” (tekst uit begroting 2025-2028).

Om beter in te kunnen spelen op actuele vraagstukken voorzien wij voor de uitvoering van ons beleid op het gebied van openbare ruimte, groen, erfgoed, faunabeheer en begraven en gedenken een benodigd budget van € 2.000.000 in de periode 2026-2029. 

26. Achterstallig onderhoud wegen
Eerder is budget beschikbaar gesteld om een deel van het achterstallig onderhoud wegen op te lossen: van het totale bedrag van € 2,4 miljoen een bedrag van € 1,1 miljoen. Om de volledige achterstand in te lopen, is een aanvullend bedrag van € 1,3 miljoen nodig.

We willen veilige wegen. Om de achterstand onderhoud wegen op te lossen is een aanvullend budget van € 1,3 miljoen nodig.

27. Watertaken
Gemeenten hebben de wettelijke basistaak bij het controleren van lozingen van bedrijven op het riool. Gebleken is dat deze taak nu in onvoldoende mate wordt uitgevoerd. Dit leidt o.a. tot het niet behalen van doelen uit de Kaderrichtlijn Water. Deze taken voert de Omgevingsdienst Veluwe uit. De komende jaren moet het toezicht hierop en de samenwerking met het Waterschap worden geïntensiveerd.

Om te voldoen aan de wettelijke taken bij het controleren van bedrijven op het gemeentelijk riool moet de opdracht (samenwerkingsovereenkomst) aan de Omgevingsdienst Veluwe worden uitgebreid. Benodigde middelen worden komende tijd in beeld gebracht

Focuspunt raadsakkoord: Veilige, gezonde en duurzame mobiliteit

Bereikbare dorpskernen, een vlotte doorstroming tussen de kernen en een goede ontsluiting naar regionale en landelijke wegen zijn van wezenlijk belang. Het aanleggen van goede fietsverbindingen stimuleert niet alleen het toeristisch profiel van onze gemeente maar draagt ook bij aan verduurzaming. Via het ingestelde mobiliteitsfonds, dat een aanvulling behoeft in 2029, kunnen de projecten zoals opgenomen in het uitvoeringsprogramma worden uitgevoerd.

28. Mobiliteitsplan
In maart 2022 is door u het Mobiliteitsplan 2022 – 2032 vastgesteld. Dit kreeg vertaling in het vastgestelde uitvoeringsprogramma 2023-2027. Daarin opgenomen plannen voor 2026 en verder zijn o.a. herinrichten Deventerstraat in Vaassen, 2e fase fietspad Epe-Oene, fietstunnel Eekterweg en de twee integrale plannen Kroondomein en de Dellenweg. Om het mobiliteitsplan ook in de jaren 2028 – 2032 te kunnen uitvoeren, zijn aanvullende investeringen nodig. Voor de laatste jaarschijf van de aankomende begroting 2026 – 2029 is voor 2029 een aanvullende investering van € 1,25 miljoen opgenomen. Investeringen voor de jaren 2030 – 2032 zijn onderdeel van volgende begrotingen,

Goede en veilige verkeersverbindingen realiseren waarvoor in 2029 een extra investering van
€ 1.250.000,-- nodig is.

Focuspunt raadsakkoord: Werken aan energietransitie 
De energietransitie blijft ook voor de komende jaren een belangrijke opgave. Steeds duidelijker wordt dat we daarvoor op verschillende sporen moeten inzetten. Was de focus aan het begin van de transitie vooral gericht op (grootschalige) opwek, nu zien we ook de beperkingen daarvan. Terugdringen van verbruik (verduurzamen, bewustwording) en het beter op elkaar afstemmen van aanbod en verbruik zijn alternatieven die steeds meer aandacht krijgen. Wij blijven onze energie richten in de breedte van de genoemde sporen.

Focuspunt raadsakkoord: Inspelen op klimaatverandering 
De impact van de klimaatverandering op onze leefomgeving wordt steeds duidelijker. We krijgen te maken met meer periode van grote droogte en warme temperaturen. Naast een tekort aan water voor bijvoorbeeld onze agrariërs leidt dit ook tot een toenemend risico op natuurbranden. In maart 2025 waren daar enkele voorbeelden van. Ook in onze bosrijke omgeving ligt dat risico op de loer. Bij de op te stellen beleids- en beheersplannen houden we rekening met deze klimaatverandering. Belangrijke uitgangspunten daarvoor namen we al op in ons klimaatadaptieplan. 

3.2.3 Totaaloverzicht ontwikkelingen en financiën pijler Ruimte

De onderstaande tabel geeft het totaaloverzicht van alle geïnventariseerde ontwikkelingen en bijbehorende budgetten. Hoofdstuk twee geeft weer welke ontwikkelingen en welke bedragen wij hiervan mee willen nemen in de uitwerking van de begroting 2026 – 2029. Voor de pijler ruimte zit die keuze met name in de genoemde ontwikkeling “integraal beheer / beleidsplannen / begraven en fauna”. Wij nemen hier alleen het op te stellen beleid mee dat in 2025 aan de raad is c.q. wordt voorgelegd.

Ambities
Het economisch beleid is gericht op de opgave om het bedrijfsleven zodanig te faciliteren, dat het op termijn sterk genoeg is om autonome economische groei te realiseren en in te kunnen spelen op maatschappelijke en economische ontwikkelingen. Dit moet voor een brede welvaart zorgen waar iedere Epenaar van profiteert. De lokale economie is echter niet maakbaar en de gemeente Epe heeft ‘slechts’ een beperkte invloed op de ontwikkelingen. Hiermee is er vooral een stimulerende, faciliterende en verbindende rol voor de gemeente weggelegd. Partijen in het veld moeten de andere (participerende en uitvoerende) rollen vervullen om samen het economisch perspectief voor Epe te verwezenlijken. Iedereen vanuit een eigen rol en verantwoordelijkheid.
Het economisch beleid gaat uit van drie hoofdlijnen (labels): vitaal, slim en uitnodigend. Binnen deze (samengevatte) hoofdlijnen zijn de acties gericht op de volgende beoogde toekomstige situatie:

1.    Vitaal: Epe is de gemeente waar iedereen een leven lang woont, leert, werkt en recreëert, waar ieders talenten worden erkend en benut en waar vergrijzing juist tot vernieuwing leidt. Jongeren inspireren en worden geïnspireerd. Ouderen en kwetsbaren werken mee.
2.    Slim: Epe is de gemeente die op slimme wijze het lokale organiserend vermogen opschaalt en aanwendt om de regionale samenwerking te laten renderen. Het lokale bedrijfsleven innoveert, vergroent en lift mee op de regionale economische ontwikkeling. Epe verbindt klein met groot.
3.    Uitnodigend: Epe is de nummer 1 gemeente van de Veluwe. De kernen trekken toeristen die in de zeer gewilde accommodaties verblijven. De horeca floreert, terrassen zitten vol en evenementen zijn succesvol; ook buiten het seizoen. Er is ruimte voor het nieuwe ondernemen: flexibel, lean, startup en sociaal.

Regionaal - lokaal
Naast lokale inspanningen is Epe ook actief binnen de Regio Stedendriehoek. In de regio wordt gewerkt aan het realiseren van de doelstellingen van de strategische agenda Regio Stedendriehoek 2022-2030. Verduurzaming van bedrijventerreinen en toewerken naar een circulaire economie zijn noodzakelijke stappen om de lokale economie toekomstbestendig te maken. In de Regiodeal werken we gezamenlijk aan de versterking van het MKB (midden- en kleinbedrijf). Daarnaast is er arbeidsmarktbeleid, met aandacht voor scholing van jongeren en inzet van zwakke groepen zoals gehandicapten en langdurig werklozen. Met de Regio Stedendriehoek ontwikkelen we een kennis- en innovatieagenda die zich richt op thema's als veiligheid en digitalisering. De regiogemeenten werken samen op de thema's Wonen, Werken en Bereikbaarheid. Vanuit de ambities en doelen zijn eerder de onderstaande focuspunten vastgesteld:

Focus op:
•    Ruimte voor ondernemen 
•    Aantrekkelijke gemeente 
•    Toegankelijke zorg en ondersteuning voor wie dat nodig heeft 

3.3.2 Vooruitblik: vertaling focuspunten naar actuele thema’s en ontwikkelingen

Focuspunt raadsakkoord: Ruimte voor ondernemen 

Wij blijven ook in 2026 staan voor een goed ondernemersklimaat binnen Epe. Fundament voor de toekomstige ontwikkelingen vormt de nog op te stellen nieuwe economische visie en een daaruit voortvloeiend actieplan. Op basis daarvan kunnen nadere keuzes worden gemaakt. 
Wij voeren in 2026 een evaluatie uit naar de effecten van de agrarische accountmanager. Op basis van die evaluatie wordt besluitvorming voorbereid over het wel/niet structureel verlengen.

Focuspunt raadsakkoord: Aantrekkelijke gemeente 

Voor de onderwerpen recreatie-toerisme en evenementen binnen deze pijler geldt dat we eerst een heldere visie willen ontwikkelen en op basis daarvan de activiteiten in de komende jaren willen benoemen. Wij verwachten in 2026 een vervolg te kunnen geven aan de ontvangstlocatie (TOP) Cannenburch, nadat wij eind 2024 een nieuw participatieproces zijn gestart. 

Voor de beide bovengenoemde focuspunten zien wij de volgende ontwikkelingen:

29. Economische visie, beleid recreatie en toerisme en evenementenbeleid
Om in te kunnen spelen op actuele maatschappelijke en economische ontwikkelingen die de lokale economie versterken en de recreatief-toeristisch aantrekkelijkheid vergroten, staan de herzieningen van de economische visie, de beleidsnota recreatie-toerisme en het evenementenbeleid op het programma. De besluitvorming hierover wordt voorzien in de periode december 2025-2e helft 2026. De verwachting is dat hiermee (uitvoerings)budget gemoeid is van €400.000 in de periode 2026-2029.   

Om de lokale economie en de recreatie-toeristische aantrekkelijkheid te vergroten wordt verwacht dat met de uitvoering van het daarvoor benodigde beleid een incidenteel budget nodig is van €400.000 voor een periode van vier jaar.

Focuspunt raadsakkoord: Toegankelijke zorg en ondersteuning voor wie dat nodig heeft 

We zien een stijging van het aantal bijstandsgerechtigden. In 2024 is ons totale uitkeringsbestand met 4% gestegen. Oorzaken van de stijging zijn een toename van het aantal statushouders, jongeren tot 27 jaar met een bijstandsuitkering en het aantal bijstandsgerechtigden met een uitkering dat in een instelling verblijft. Steeds minder inwoners in de bijstand zijn relatief gemakkelijk bemiddelbaar naar regulier werk. Toch zullen wij ons ook in 2026 inspannen om zoveel als inwoners aan het werk te hebben en/of anderszins te laten meedoen.

Werk en Inkomen
Op 1 januari 2026 is voorzien dat de Participatiewet in Balans in werking treedt. De ambitie in deze wet is om meer te werken vanuit vertrouwen en daarbij ruimte te bieden voor maatwerk. Hoewel het Rijk uitgaat van gelijkblijvende uitvoeringskosten, laat de uitvoeringstoets van de VNG een verzwaring van de uitvoering zien. Of dat zo is en welk extra budget dat vraag, is op dit moment nog niet duidelijk. 

3.3.3 Totaaloverzicht ontwikkelingen en financiën pijler Economie

De onderstaande tabel geeft het totaaloverzicht van alle geïnventariseerde ontwikkelingen en bijbehorende budgetten. Hoofdstuk twee geeft weer welke ontwikkelingen en welke bedragen wij hiervan mee willen nemen in de uitwerking van de begroting 2026 – 2029. Voor de pijler economie zit die keuze in het op te stellen beleid. Wij nemen hier alleen het op te stellen beleid mee dat in 2025 aan de raad is c.q. wordt voorgelegd. Dit geldt niet voor de op te stellen economische visie.

Ambities
De inzet is inwoner- en klantgericht werken. Daartoe is een organisatie opgezet met als hoofdlijnen de dialoog aangaan met inwoners, adequaat inspelen op ontwikkelingen en een klantgerichte dienstverlening. De koers is de organisatie verder te verbeteren en te vernieuwen en toekomstbestendig te maken voor een adequate taakuitvoering.
De opvattingen over de gemeentelijke taakuitvoering zijn: de gemeente meer als regisseur en de uitvoering meer bij inwoners en derden; meer betrokkenheid van en samenwerken met inwoners en maatschappelijke organisaties en bedrijven; meer inwonersgericht werken; zakelijk en efficiënt werken; actief mogelijkheden zoeken om de uitvoering in samenwerking met andere gemeenten te doen.
De twee gemeentelijke hoofdtaken zijn het realiseren van maatschappelijke effecten samen met inwoners en partners en het leveren van directe publieke dienstverlening (gemeentelijke diensten en producten). De verbetering en vernieuwing van de organisatie zit in het verder doorontwikkelen van het sturingsmodel “regie” (sturen-leiden-coördineren) en in samenhang daarmee de ontwikkeling van het nieuwe dienstverleningsconcept met ondersteuning van moderne informatie- en communicatietechnologie. Dit leidt tot een nieuwe oriëntatie op het gemeentelijk takenpakket en de samenwerking met inwoners en maatschappelijke organisaties.
De vorming en uitvoering van beleid doet de gemeente steeds meer in samenwerking met derden. Vanuit bestuurlijk oogpunt vraagt het heldere gemeentelijke standpunten en rolbepaling (wat wil ik bereiken, hoe doe ik dat en met wie). Van de organisatie vraagt dit een ontwikkeling naar een flexibele, en kwalitatief hoogwaardige, compacte organisatie die effectief en responsief kan opereren.

Vanuit de ambities en doelen zijn de onderstaande focuspunten vastgesteld:

Focus op:
•    Toegankelijke dienstverlening met menselijke maat 
•    De samenleving tijdig en actief betrekken 
•    Open en transparante bestuursstijl
•    Verantwoord financieel beleid

3.4.2 Vooruitblik: vertaling focuspunten naar actuele thema’s en ontwikkelingen

Focuspunt: Toegankelijke dienstverlening met menselijke maat 

Onze dienstverlening is inwonersgericht. In onze visie Samen Verder is vastgelegd hoe wij dat zien. Op basis van die visie worden nu uitvoeringsplannen opgesteld om de visie te vertalen in concrete activiteiten. Een toegankelijke dienstverlening is gebaat bij een goede informatievoorziening en digitale ontsluiting. Verschillende wetgeving zoals de Wet elektronische publicaties, de Wet Open Overheid, de Wet generieke digitale infrastructuur en de Wet modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer zijn voor zover mogelijk ingevoerd. Dit draagt bij aan informatieveiligheid, transparantie en voorspelbare integere elektronische dienstverlening. Ook is de basis voor een datagedreven organisatie neergezet. Hiermee kunnen we scherper gaan sturen op kwaliteit, efficiency en ontwikkelingen kwantificeren en objectiveren. Privacy, veiligheid en ethiek maken deel uit van de afwegingen van het nieuw opgerichte Datateam. 

Focuspunt: De samenleving tijdig en actief betrekken 

In de vastgestelde visie Samen Verder is een belangrijk onderdeel dat we onze inwoners in een vroeg stadium betrekken bij besluitvorming. Uiteindelijk verrichten we alle activiteiten voor en namens onze inwoners, vandaar dat hun mening over voorgenomen ontwikkelingen van wezenlijk belang is voor uiteindelijke keuzes en besluiten. Bij diverse projecten hebben we intensieve participatieprocessen doorlopen zoals bij het maatschappelijk vastgoed, ontwikkelingen in de openbare ruimte en de ontvangstlocatie Cannenburgh. Soms leidt dat er ook toe dat we projecten terug naar de tekentafel brengen en opnieuw starten. In 2026 gaan we onverminderd met deze werkwijze door.

Voor beide focuspunten zien wij de volgende ontwikkelingen:

30. Samen Verder
De samenleving is continu in beweging en het is belangrijk dat wij hierop aansluiten. In het raads- en coalitieakkoord staan daarvoor ambities. Om hier invulling aan te geven en focus aan te brengen, stelden we de visie Samen Verder op. Deze richt zich op drie thema’s: dienstverlening, communicatie en participatie (verder uitgewerkt naar inwonersparticipatie & integraal inwonersgericht werken). De gemeente wil benaderbaar, behulpzaam en duidelijk zijn en inwoners vanaf het begin betrekken bij beleid en projecten. Vertrouwen, wederzijds begrip en open communicatie zijn daarbij essentieel. Om de visie in de praktijk te realiseren worden er vanuit de drie thema’s verschillende activiteiten en projecten uitgevoerd. Een aantal daarvan is afgerond, anderen bevinden zich in de uitvoering of worden nog opgestart. 

De dienstverlening nog meer integraal en inwoners gericht maken én de inwonersparticipatie verder versterken. Hiervoor is het eerste jaar een incidenteel budget van € 270.000 nodig en structureel € 235.000 in de jaren daarna.

31. Dienstverlening
Ons Klantcontactcentrum (KCC) en burgerzaken heeft te maken met diverse wettelijke ontwikkelingen zoals verplichte certificering van personeel, periodieke actualisatie van VOG’s en benodigde opleidingen. Daarnaast hebben we de ambitie om een aantal dienstverleningsprocessen verder te digitaliseren (burgerlijke stand, begraafplaatsadministratie, archivering). Verwacht benodigd extra budget is structureel € 25.000 tot € 35.000 m.i.v. 2026. Voor verplichte certificering van personeel en benodigd extra opleidingsbudget is voor zowel 2026 als 2027 een extra bedrag van € 50.000 gewenst. De Wet modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer (WMEBV) gaat daarnaast diverse eisen stellen die o.a. doorontwikkeling van e-formulieren en e-herkenning noodzakelijk maakt. Wat de financiële impact is, kunnen we nog niet inschatten.

De dienstverlening toekomstbestendig houden. Daarvoor is een structureel budget van € 25.000 tot € 35.000 en een incidenteel budget van € 100.000 nodig.

32. Wendbare organisatie
De grootste ontwikkeling die op ons afkomt is AI, deze heeft dezelfde impact op ons leven als de uitvinding van elektriciteit jaren geleden. Onze inwoners zijn gebaat bij een toekomstbestendige en wendbare organisatie die ook hier mee om weet te gaan. Een organisatie die niet alleen met haar dienstverlening en communicatie aansluit op de behoefte en verwachtingen vanuit de samenleving, maar dat ook op een veilige en verantwoorde manier kan blijven doen. Technologische ontwikkelingen zoals AI maar ook datagedreven werken, gaan razendsnel, de kansen zijn legio, maar de risico`s zijn ook evident. Nieuwe technologie maakt onlosmakelijk deel uit van ons dagelijks leven en deze ontwikkelingen worden ook doorgevoerd bij onze IT-leveranciers. Slim en veilig gebruik maken van de mogelijkheden gaat onze dienstverlening, efficiency en de effectiviteit van maatregelen binnen alle domeinen vergroten. Bovendien worden er vanuit het Rijk en Europa verschillende maatregelen opgelegd op het gebied van transparantie, cyberveiligheid, privacy, bewustzijn en hergebruik van data, deze moeten worden geïmplementeerd. Verplichtingen, onvermijdelijkheid en de snelheid en complexiteit van de ontwikkelingen maken dat er een extra budget van € 180.000 - € 250.000 noodzakelijk is. 

Daarnaast vergt de krapte op de arbeidsmarkt dat we steeds meer inspanningen moeten doen voor werving en selectie. Het huidige budget is daarvoor niet toereikend en vraagt een structurele aanvulling met € 60.000,--.

In 2024/2025 hebben we de overstap gemaakt naar een nieuw functiewaarderingssysteem HR21. Bij deze overgang is rekening gehouden met wijziging van inschaling (hogere inschaling) van ongeveer 10% van alle functies. Daarvoor is een budget opgenomen. Na de afronding van de implementatie gaan we over tot regulier onderhoud van het functiehuis. Ook bij onderhoud van functies kunnen situaties ontstaan waarbij functies hoger ingeschaald worden. Dit heeft impact op de loonsom van de organisatie. Vooralsnog ramen we die als pm.

Onze inwoners ondersteunen vanuit een organisatie die voorbereid is op de toekomst en wendbaar kan inspelen op veranderingen. Hiervoor is een structureel budget van € 240.000 –  € 310.000 nodig.

Focuspunt raadsakkoord: Open en transparante bestuursstijl

We namen de actiepunten uit de verbeteragenda/uitwerkingsplan n.a.v. de quick scan Lokale Democratie ter hand. Openbaarheid is daarin een belangrijk uitgangspunt. Dit betekent dat alle onderwerpen openbaar in commissie en raad besproken worden, behalve als er zwaarwegende argumenten zijn om bespreking buiten de openbaarheid te doen. De niet openbare commissie Planning & Control is alleen bedoeld om financieel-technische toelichting op onderwerpen te geven. Deze lijn zetten we in 2026 onverkort door.

Focuspunt raadsakkoord: Verantwoord financieel beleid

In 2024 voerden wij de eerste fase uit van de financiële en inhoudelijke doorlichting van de begroting. Dit leidde tot een opbrengst aan “laaghangend fruit” van € 1,3 miljoen dat in deze Kadernota is verwerkt. Daarnaast zijn diverse onderwerpen benoemd die een verdieping krijgen. De resultaten daarvan krijgt u via een apart spoor aangeboden. Onderdeel hiervan is de doorlichting van ons financieel beleid en keuzes die daar te maken zijn.

Overige (beleids)onderwerpen

33. Achterstanden streekarchief Epe, Hattem, Heerde
Uit eerder onderzoek in 2023 door het Streekarchivariaat Noordwest Veluwe (SNWV) is gebleken dat er sprake is van ernstige achterstanden binnen het Streekarchief Epe, Hattem, Heerde (EHH). In de periode 2026-2030 willen wij deze achterstanden wegwerken. In een plan van aanpak is inzichtelijk gemaakt wat de inhoud is van de herstelwerkzaamheden voor de gemeente Epe en welke kosten hiermee zijn gemoeid. Het wegwerken van achterstanden in de overgebrachte en particuliere archiefbestanden is noodzakelijk om hiermee (volledig) te kunnen voldoen aan onze wettelijk plicht zoals vastgelegd in de Archiefwet 1995 en bijbehorende regelingen. Hiervoor is de komende vijf jaar een bedrag van € 140.000 per jaar nodig. 

Voldoen aan de Archiefwet en de achterstanden in de komende vijf jaar wegwerken. Hiervoor is een jaarlijks budget van € 140.000 nodig

34. Verbouwing streekarchief
Een verbouwing van het streekarchief is nodig. De kosten hiervan ramen we vooralsnog op € 100.000.

Verbouwing streekarchief vergt een budget van € 100.000.

35. Huisvesting organisatie
Nadat de verbouwing is voltooid, bieden wij onze bezoekers en medewerkers een toegankelijk en vriendelijk gebouw wat fijn is om te bezoeken en in te werken. Tijdens het gebruik is echter een aantal onderwerpen naar voren gekomen die aanpassingen behoeven, zoals het aantal ruimten om te kunnen overleggen en de werkplekken bij het KCC. Ook is er nog altijd de wens om de “ring” op de eerste verdieping van een andere bestemming te voorzien. 

Tot slot betekent de afstoot van de aanbouw dat een aantal verplichte ruimten die daar gevestigd waren (kolfkamer/gebedsruimte, spreekkamer Arbo) naar het gemeentehuis moeten worden verplaatst. Hiervoor zijn enkele budgetten, deels na besluit over herbestemming, beschikbaar. Een eerste inschatting is dat een aanvullende investering van € 250.000,-- nodig is. We hebben die vooralsnog als incidentele uitgave geraamd.

Zorgdragen voor een gemeentehuis waar het fijn werken en bezoeken is. Daarvoor is een aanvullende investering van € 250.000,-- nodig.

Naast bovenstaande punten geven we graag uitvoering aan het punt 1.3 in de vastgestelde Actie agenda van de gemeenteraad, te weten het herinrichten van de raadszaal. Voor dit project dienen de eerste stappen nog gezet te worden als het gaat om bijvoorbeeld een plan van aanpak, een plan van  eisen en ontwerpkeuzes voordat een investeringsbedrag hieraan gekoppeld kan worden. Waar mogelijk maken we plannen binnen bovengenoemd budget in 2026. Bij de uitwerking van de begroting 2026-2029 nemen we de intentie tot het herinrichten van de raadszaal bewust mee als toekomstig actiepunt.

3.4.3 Totaaloverzicht ontwikkelingen en financiën pijler Bestuur

De onderstaande tabel geeft het totaaloverzicht van alle geïnventariseerde ontwikkelingen en bijbehorende budgetten. Hoofdstuk twee geeft weer welke ontwikkelingen en welke bedragen wij hiervan mee willen nemen in de uitwerking van de begroting 2026 – 2029. Voor de pijler bestuur geldt dat wij al deze ontwikkelingen en bedragen daar ongewijzigd hebben meegenomen.