Jaarverslag

Het programma omvat de onderwerpen onderwijs en jeugd in brede zin, zoals kinderopvang, voor- en vroegschoolse educatie, jongerenwerk en jeugdgezondheidszorg. Ook Jeugdzorg valt onder dit programma.
De voorzieningen gericht op de jeugd maken ook deel uit van het basisaanbod aan voorzieningen waar in programma 2 “Actief in Epe” aandacht aan wordt gegeven. Er bestaat een relatie met de programma’s 3 “Zorg en opvang” (maatschappelijke ondersteuning) en 4 “Leefbaar en veilig” (integrale veiligheid: thema “Jeugd en veiligheid”).

Strategische doelen:

1. Het voorkomen van achterstanden bij jeugdigen.
2. Bevorderen kwaliteit jeugd- en onderwijsvoorzieningen.

Het programma omvat de onderwerpen welzijn (o.a. sociaal cultureel werk en vrijwilligersondersteuning), sport en cultuur (waaronder ook kunst en bibliotheekwerk). Daarnaast valt ook het onderwerp accommodaties op de voornoemde terreinen onder dit programma.

De voorzieningen gericht op jeugd (0-18 jaar) vallen binnen programma 1 “Opgroeien in Epe”.

Dit programma draagt in belangrijke mate bij aan de leefbaarheid in de dorpen en wijken (inzet van voorzieningen, aandacht voor ontmoeting, tegengaan overlast en criminaliteit, kwaliteit van de woonomgeving). Er bestaat een relatie hierbij met de programma’s 3 “Zorg en opvang” (maatschappelijke ondersteuning), 4 “Leefbaar en veilig” (veilige leefomgeving) en 6 “Epe op orde”  (openbare ruimte).

Strategische doelen:

1. Het vergroten van maatschappelijke participatie van inwoners.
2. Realiseren van een evenwichtig over de kernen gespreide sociale infrastructuur met activiteiten, voorzieningen en accommodaties.

Het programma omvat de onderwerpen maatschappelijke ondersteuning (vanuit de Wmo), gezondheid, maatschappelijke opvang, basismobiliteit, algemeen maatschappelijk werk en integratie/inburgering van nieuwkomers.
Het programma richt zich met name op groepen inwoners uit de samenleving die kwetsbaar zijn. Kernbegrippen zijn daarbij bevorderen zelfredzaamheid en participatie. Er bestaat een relatie met de programma’s: 1 “opvoeden en opgroeien” (jeugdgezondheidszorg), 2 “Actief in Epe” (welzijnsvoorzieningen), 4 “Leefbaar en veilig” (leefbaarheid) en 10 “Weer aan het werk” (bevordering arbeidsparticipatie).

Strategische doelen:

1. Bevorderen van een zelfstandige leefwijze voor mensen met een beperking.
2. Realiseren van goede zorg en ondersteuning.

Het programma omvat de onderwerpen brandweer, politie, criminaliteit en overlast, crisisbeheersing/ rampenbestrijding, leefbare en veilige leefomgeving. Het programma geeft invulling aan de brede begrippen van leefbaar en veiligheid. Het onderwerp integrale veiligheid valt ook onder dit programma. Er bestaat een relatie met de programma’s 1 “Opgroeien in Epe”, 2 “Actief in Epe”, 3 “Zorg en Opvang” en 6 “Epe op orde”. Verder is er een relatie met programma 8 “Toezicht en handhaving”. Binnen dit programma vindt de uitvoering plaats van de diverse leefbaarheids- en veiligheidsaspecten.

Strategische doelen:

1. Bevorderen van een leefbare en veilige woon- en leefomgeving.
2. Bevorderen van bijdragen van bewoners aan de leefbaarheid in de kernen en wijken.
3. Bevorderen van een goede, geoefende organisatie die snel en adequaat kan optreden bij een calamiteit of ramp

Het programma omvat de onderwerpen ruimtelijke ordening, grond- en woningexploitatie, bouw- en woningtoezicht en volkshuisvesting. Het onderdeel bouw- en woningtoezicht heeft een uitvoerend karakter. De activiteiten voor woningexploitatie zijn beperkt.

Strategische doelen:

1. Bevorderen van de ruimtelijke kwaliteit om een goed woon-, werk- en leefklimaat te ondersteunen.
2. Bevorderen van een diversiteit aan woonaanbod om de leefbaarheid in de dorpen op peil te houden voor jong en oud.
3. Behouden van het in de gemeente aanwezige cultuur- en natuurhistorisch erfgoed. 
4. Beheerste en duurzame ontwikkeling van het buitengebied.

Het programma omvat de onderwerpen betreffende het beheer en onderhoud van dat deel van de openbare ruimte dat kan worden beschreven als de bovengrondse infrastructuur en toebehoren. Het gaat dan om de zorg dat de wegen en pleinen, woonstraten en -erven hun functie adequaat kunnen blijven vervullen.

Strategische doelen:

1. Bevorderen van een leefomgeving (openbare ruimte) die schoon en heel is.
2. Bevorderen van een duurzaam toegankelijk en aantrekkelijk openbaar gebied.
3. Bevorderen van een duurzame, veilige en gezonde mobiliteit.

Het programma omvat de zorg voor het milieu. De belangrijkste onderwerpen uit het programma zijn de energie en warmte transitie, milieu, afvalverwijdering en de afvoer van (overtollig) regenwater en afvalwater.

Strategische doelen:

1. Bevorderen van een duurzame en gezonde ontwikkeling van de leefomgeving voor nu en toekomstige generaties.
2. Bereiken van een CO2 neutrale en aardgasvrije gemeente.

Het programma omvat de onderwerpen vergunningverlening, controle op uitvoering en handhaving van wet- en regelgeving en de algemene plaatselijke verordening. Er bestaat een relatie met programma 4 “Leefbaar en veilig”.

Strategische doel:

1. Versterken van handhaving en toezicht

Het programma omvat de onderwerpen lokale economie (waaronder werkgelegenheid, bedrijfsterreinen), agrarische aangelegenheden, recreatie en toerisme. De gemeentelijke rol is voorwaardenscheppend (vestigingsmogelijkheden voor bedrijven, goede ontsluiting en bereikbaarheid, goed beheer van de openbare ruimte) en faciliterend (informatievoorziening, dienstverlening). Er bestaat een relatie met programma 5 “Ruimte en wonen” (economische aspecten in planontwikkeling en bestemmingsplannen).

Strategische doelen:

1. Versterken lokale economie.
2. Vergroten van de aantrekkelijkheid van de gemeente Epe op het terrein van recreatie en toerisme.

Het programma omvat de onderwerpen die samenhangen met de uitvoering van de Participatiewet en de wet gemeentelijke schuldhulpverlening. Daarnaast omvat het programma armoedebeleid en minimaregelingen. Er bestaat een relatie met programma 3 “Zorg en opvang” (bevorderen zelfredzaamheid).

Strategische doelen:

1. Vergroten van maatschappelijke participatie van mensen zonder werk.
2. Verminderen van de schuldenproblematiek van Eper inwoners.
3. Verminderen van armoede bij ouderen en gezinnen met een minimuminkomen.

Het programma omvat de onderwerpen algemeen bestuur, personeel, informatievoorziening, organisatie, financiën, huisvesting, juridische zaken, communicatie en andere bedrijfsmiddelen zoals post, repro en facilitaire zaken.

Strategische doelen:

1. Ontwikkelen van een klantgerichte organisatie die gericht is op een snelle, correcte en integere dienstverlening.
2. Ontwikkelen van een op de samenleving gerichte organisatie die de dialoog aangaat met burgers en flexibel en slagvaardig inspeelt op ontwikkelingen en behoeftes.
3. Ontwikkelen van een organisatie waarbij het resultaat voorop staat en alles draait om het willen bereiken van de afgesproken doelen met een efficiënte en rechtmatige inzet van middelen.

Deze paragraaf geeft inzicht in het beleid van de lokale heffingen. 

Het beleid over de lokale heffingen staat in:

• landelijke wet- en regelgeving, zoals de Gemeentewet
• in de paragraaf lokale heffingen in de programmabegroting
• belastingverordeningen
• tarieventabel 2024
• collegeprogramma 2022-2026
• regeling kwijtschelding gemeentelijke belastingen

Algemeen
Tribuut belastingsamenwerking heeft de belastingen en WOZ uitgevoerd. In 2024 zijn bij Tribuut veel minder WOZ-bezwaren binnen gekomen dan in 2023. Dit is conform verwachting.

Hieronder staat per specifieke taak een korte verantwoording. In het overzicht algemene dekkingsmiddelen in deel 3 van deze jaarstukken staan de bedragen van de geraamde en gerealiseerde opbrengsten. 

Wet waardering onroerende zaken
In februari 2024 zijn de WOZ-waarden bekend gemaakt. Tribuut is in 2023 overspoeld met bezwaren tegen de WOZ-waarde. Veel van die bezwaren waren ingediend door gespecialiseerde bureaus ("no cure no pay"). In 2024 zijn bij Tribuut veel minder bezwaren (- 60%) binnen gekomen dan in 2023. Dit is conform verwachting. De daarmee samenhangende proceskosten zijn daarom in 2024 (€ 56.000) beduidend lager dan in 2023 ( € 200.000).  
De Waarderingskamer houdt toezicht en geeft een algemeen oordeel over de uitvoering. Dat oordeel is net als in 2023 'goed'. Dit komt overeen met de afgesproken ambitie. 

Onroerende-zaakbelastingen
Eigenaren van woningen en eigenaren en gebruikers van niet-woningen betalen deze belasting. De WOZ-waarde is de grondslag. Woongedeeltes binnen niet-woningen betalen geen OZB. Aangezien in 2023 de WOZ-waarden hoger waren dan begroot, viel de opbrengst € 145.000 hoger uit. Het college heeft daarom in 2023 besloten om € 100.000 als hogere OZB-opbrengst voor 2024 te reserveren. In 2024 is het gereserveerde bedrag van de te realiseren totale OZB opbrengst afgehaald. Daardoor was het OZB-tarief in 2024 lager en betaalden woningeigenaren minder dan anders het geval zou zijn geweest.

Reinigingsheffingen
Waar mensen leven en werken ontstaat afval. De gemeente zorgt daarvoor en dat kost geld. Inwoners en bedrijven betalen daarvoor reinigingsheffingen. Naast een vastrecht betalen mensen per keer dat ze de container aan de weg zetten of afval in de ondergrondse container stoppen.

Hieronder staat welke kosten de gemeente heeft gemaakt en welke inkomsten daar tegenover staan. Op straat ligt zwerfafval en soms storten mensen hun afval illegaal. De gemeente ruimt dat op. Ook die kosten tellen mee. Voor zwerfafval, papier en plastic ontvangt de gemeente geld. Dat staat onder 'baten taakvelden'. Voor de BTW over de inzameling van bedrijfsafval krijgen we geen geld uit het BTW compensatiefonds (BCF). Voor een deel van de ontvangen bijdragen geldt dat ook. 

De kosten vallen € 492.000 hoger uit dan begroot. De opbrengst is € 298.000 hoger dan begroot. Per saldo zorgt dit voor een berekende onttrekking van € 195.000. Aangezien in de reserve geen saldo zit, zal het volledige bedrag van € 195.000 ten laste van de algemene middelen komen.  

Rioolheffingen
Inwoners en bedrijven willen dat afvalwater netjes wegstroomt. Ook regenwater moet ergens heen en grondwater moet op peil blijven. De gemeente heeft daarin wettelijke taken. In het gemeentelijk watertakenplan (GWP) staat wat en hoe. Daarin staat ook dat inwoners en bedrijven daaraan meebetalen. Dat gebeurt via de rioolheffingen. Eigenaren betalen een vast bedrag. Gebruikers betalen meer als ze meer water verbruiken. Zuinig zijn met water bespaart dus kosten. Voor nieuwe aansluitingen op het bestaande riool betalen inwoners via het eenmalig rioolaanleg geld. 

In onderstaand overzicht staat wat de gemeentelijke taken hebben gekost. Vanwege boekhoudvoorschriften verwerken we dat voor lasten en baten gescheiden in reserves en voorzieningen. Het nadeel van € 97.000 bij de baten onttrekken we aan de reserve riolering . Het voordeel op de lasten van € 426.000 is aan de voorziening riolering toegevoegd. De kostendekkendheid was 93%.

bedragen x € 1.000

Forensenbelasting
Mensen met een gemeubileerde woning die niet in de gemeente wonen betalen deze belasting. De WOZ-waarde is daarvoor de grondslag. Het tarief is een percentage van de waarde. De opbrengst is een inschatting, omdat Tribuut de aanslagen na afloop van het jaar verstuurt. We verwachten een iets hoger bedrag op te leggen dan in de begroting staat, namelijk € 397.000 (begroot € 393.000). 

Precariobelasting
Bedrijven met bijvoorbeeld terrassen of winkeluitstallingen op gemeentegrond betalen deze belasting. Dat geldt ook voor marktkooplieden en mensen met een standplaats op gemeentegrond.  Vanwege de coronamaatregelen hoefde er voor de periode tot 1 juli 2022 niet betaald te worden voor terrassen en winkeluitstallingen. Vanwege corona en personele wisselingen is er achterstand ontstaan bij het in beeld brengen van de standplaatsen en terrasvergunningen en winkeluitstallingen. De aanslagen standplaatsen 2023 zijn halverwege 2024 verzonden. De aanslagen voor terrasvergunningen en winkeluitstallingen zijn nog niet verzonden. Het is de gemeente Epe ook in 2024 niet gelukt om nader onderzoek te doen naar de terrasvergunningen en winkeluitstallingen. Gekoppeld aan de professionalisering van de APV en bijzondere wetten zal dat in 2025 gestalte moeten krijgen. De opbrengst is daarom deels een inschatting.

Toeristenbelasting
Toerisme is belangrijk voor de gemeente Epe. Mensen die hier niet wonen, maar wel overnachten betalen deze belasting. Dat gaat via de campings, hotels, B&B's en andere aanbieders. Als je in een eigen kampeermiddel overnacht, hoef je minder toeristenbelasting (€ 1,00 per overnachting) te betalen dan als je overnacht in een hotel of in een huurtent (€ 1,40 per overnachting) bijvoorbeeld. In 2022 gold deze manier van heffen voor het eerst. Tribuut verstuurt de aanslagen na afloop van het jaar. In 2024 is minder toeristenbelasting ontvangen, doordat asielzoekers en Oekraïners in hotels Fletcher en Dennenheuvel zijn gehuisvest. We hebben met betrekking tot de gederfde inkomsten uit hotel Fletcher in 2024 vanuit het COA een vergoeding ontvangen. Met betrekking tot hotel Dennenheuvel zijn de gederfde inkomsten € 12.000.

Begraafrechten
Nabestaanden willen hun overleden dierbaren op een waardige manier kunnen begraven. De begraafplaats moet er verzorgd uitzien. De gemeente zorgt voor begraafplaatsen en het onderhoud daarvan. Om de kosten daarvan te dekken is er deze heffing. Nabestaanden betalen voor het begraven, voor het graf, het onderhoud enzovoort. Van tevoren betalen zij voor de hele periode waarvoor het graf blijft bestaan. Daarom is er is een egalisatievoorziening. Daaruit betalen we de onderhoudskosten die in het verleden zijn afgekocht. De gemeente moet nog onderzoeken hoe groot die voorziening moet zijn om ook in de toekomst alle kosten te kunnen blijven betalen.

Hieronder staan de baten en lasten. De lasten zijn inclusief BTW. In 2024 waren zowel de lasten als de baten lager dan begroot. Aangezien de gerealiseerde baten lager zijn dan de gerealiseerde kosten, ontstaat een tekort van € 178.000. Dat tekort dekken we uit de voorziening begraven.

Leges
Vraag je een vergunning aan, wil je een paspoort of ga je trouwen? Dan betaal je daarvoor leges. Je betaalt voor de dienst die je van de gemeente vraagt.

De opbrengst omgevingsvergunningen is verreweg de grootste groep die onder de leges valt. Voor 2024 geldt dat de gerealiseerde opbrengst (€ 815.000) in lijn ligt met de geraamde opbrengst (€ 806.000). Bij de omgevingsvergunningen is het tarief afhankelijk van de bouwkosten. Daar is gemiddeld genomen sprake van 'subsidiëring' van dure bouwwerken aan goedkope bouwwerken. Bij de andere legesproducten is geen sprake van beleid om te subsidiëren tussen producten. Hieronder is de begrote en gerealiseerde kostendekking per product weergegeven. De kostendekkendheid van de totale legesverordening was 80%. 

*In de Programmabegroting 2024-2027 is een percentage van 99% opgenomen.  Nadere analyse van het percentage kostendekking Omgevingsvergunningen wijst uit dat dit percentage abusievelijk niet juist was vermeld. 

Naast de lasten die op de taakvelden staan, rekenen we ook overheadkosten mee. Hoe we dat doen staat in de Financiële verordening gemeente Epe 2023. Over de kosten die we aan derden betalen (dus niet het eigen personeel) rekenen we BTW. Op investeringen schrijven we af. Over het deel van de afschrijving dat gaat over de kosten aan derden rekenen we ook de BTW mee. 

Mensen met een inkomen op ongeveer bijstandsniveau en zonder vermogen kunnen de gemeentelijke belasting eigenlijk niet betalen. Zij komen voor kwijtschelding in aanmerking. Dat geldt alleen voor de rioolheffing van gebruikers en voor het vastrecht afvalstoffenheffing. Voor het variabele tarief afvalstoffenheffing is kwijtschelding mogelijk tot maximaal € 74,64. Het geld dat de gemeente daardoor niet binnen krijgt, wordt via de belastingtarieven betaald door de mensen die geen kwijtschelding krijgen. Gemeenten mogen beperkt eigen beleid voeren. De raad van Epe heeft een zo ruim mogelijk beleid vastgesteld. Er is € 132.600 aan belastingschuld kwijtgescholden. Dit is € 18.100 minder dan geraamd. 

De gemiddelde woonlasten voor een meerpersoonshuishouden met een eigen woning in de gemeente Epe bedroegen in 2024 € 933 (bron: COELO). Landelijk bedroegen de gemiddelde woonlasten voor een meerpersoonshuishouden met een eigen woning in 2024 € 994 (bron COELO).

Algemeen

Risicobeheersing wordt in de gemeente Epe procesmatig uitgevoerd in een risicomanagement proces. Het risicomanagement proces is een systematisch en cyclisch proces om risico’s te identificeren, te analyseren en te beoordelen, op basis hiervan maatregelen te nemen (beheersing) en die te evalueren.

Door de gekozen manier van beheersen van een bepaald risico kan er een restrisico voor de organisatie overblijven. Op het moment dat een risico als een daadwerkelijke gebeurtenis voordoet is het uitgangspunt van de gemeente Epe dat er middelen beschikbaar zijn binnen de organisatie zodat de (financiële) gevolgen van het risico geen invloed hebben op de normale bedrijfsvoering. Ofwel restrisico’s dienen opgevangen te worden binnen de normale bedrijfsvoering en hebben daarop geen invloed. Het uitgangspunt is dat het overgrote deel van de financiële gevolgen (eenmalig) opgevangen kunnen worden in de algemene reserve waarvan de hoogte is vastgesteld op minimaal € 2,5 mln. 

De relatie tussen de beschikbare middelen (ook wel weerstandscapaciteit genoemd) en de restrisico’s wordt het weerstandsvermogen genoemd. Nader uitgewerkt is het weerstandsvermogen de relatie tussen:

• Weerstandscapaciteit: Dit zijn de middelen en mogelijkheden die de gemeente in staat stelt om financiële tegenvallers op te vangen.
• Risico’s: Dit zijn de restrisico’s die van materiële betekenis zijn in relatie tot de financiële positie van de gemeente.

Schematisch ziet dat er als volgt uit:

In februari 2018 heeft de gemeenteraad van Epe de nota risicomanagement en weerstandsvermogen vastgesteld. In deze nota is het risicomanagementproces vastgelegd en de kaders aangegeven voor de uitvoering van het risicomanagement en het weerstandsvermogen.

De volgende randvoorwaarden zijn vastgelegd:

1. Het risicomanagement wordt procesmatig en conform de standaarden in de nota risicomanagement en weerstandsvermogen uitgevoerd.
2. De risico’s waarbij het financiële effect op de bedrijfsvoering Groot tot Zeer groot is en de kans daarop ook Groot tot Zeer groot is, worden (in de regel) maatregelen getroffen voor het restrisico in de vorm van een voorziening, bestemmingsreserves of (structurele) stelpost(en) in de begroting.
3. De weerstandscapaciteit wordt gevormd uit het saldo van de algemene reserve, de begrotingsruimte of het rekeningresultaat en het bedrag voor onvoorzien.
4. De ratio voor het weerstandsvermogen is minimaal voldoende (groter dan 1).
5. De verhouding algemene reserve in relatie tot de benodigde weerstandscapaciteit is minimaal voldoende (groter dan 1).
   
   

Een risico voor een organisatie is een onzekere gebeurtenis die, als die zou plaatsvinden, vertragend of belemmerend werkt om de doelstellingen te bereiken. De gevolgen van het zich werkelijk voordoen van deze gebeurtenissen vertalen zich vaak in financiële schade maar ook in niet-financiële schade. De inventarisatie van risico’s heeft als doel om de, op het moment van het opstellen van deze jaarrekening, bekende risico’s te benoemen en toe te lichten. Voor zover risico’s als concrete toekomstige financiële verplichtingen te kwantificeren zijn, zijn daarvoor (financiële) voorzieningen gevormd.

Het kwantificeren van risico’s is lastig en in veel gevallen zullen de gemaakte keuzes arbitrair zijn. Bij de kwantificering van risico's wordt gebruik gemaakt van het onderscheid tussen het inherente risico en het restrisico. Het inherente risico is het risico zonder dat er rekening gehouden is met het effect van een beheersmaatregel die getroffen is om het risico in te perken. Door het nemen van beheersmaatregelen wordt de omvang van het risico minder. Het risico dat overblijft na het nemen van beheersmaatregelen wordt het restrisico genoemd.

De risico’s zijn in een risicokaart weergegeven waarbij het effect (het restrisico) van de gebeurtenis op de financiële positie van de gemeente, is afgezet tegen de kans dat de gebeurtenis zich voordoet. Onder de tabel wordt een omschrijving van het risico gegeven en de risicokenmerken benoemd.

Risicokaart:                  

De gekwantificeerde risico’s afgezet tegen de beschikbare weerstandscapaciteit laat het volgende beeld zien:

Gerekend in ratio’s wordt de weerstandscapaciteit ultimo 2024 als volgt weergegeven:

1. De vrije algemene reserve in relatie tot de risico’s:        5,8
2. Weerstandscapaciteit in relatie tot risico’s:                     13,2

De stand van het 'vrije deel' van de algemene reserve bedraagt (na inzet surplus bij de programmabegroting 2025) € 5,65 miljoen. De ratio weerstandscapaciteit in relatie tot de risico’s (13,2) is uitstekend. 

De gemeente is op basis van de regelgeving (BBV) verplicht een vijftal kengetallen in de begroting op te nemen. Deze geven een inzicht in de financiële positie van de gemeente. In de onderstaande tabel worden deze kengetallen weergegeven.

In de paragraaf onderhoud kapitaalgoederen wordt het beleidskader over het onderhoud van kapitaalgoederen weergegeven. De belangrijkste criteria in het beleidskader zijn “schoon, heel en veilig”, waarbij het gekozen uitgangspunt de gewenste kwaliteit in verhouding tot de beschikbare middelen is. De kwaliteit en het onderhoud van de kapitaalgoederen is bepalend voor het voorzieningenniveau en de daarmee samenhangende jaarlijkse lasten. Omdat met het onderhoud van de kapitaalgoederen een aanzienlijk deel van de rekening is gemoeid, is een goed overzicht van belang voor het inzicht in de financiële positie van de gemeente. De paragraaf onderhoud kapitaalgoederen geeft, net als de andere paragrafen, een dwarsdoorsnede van de rekening omdat de kosten van het onderhoud van de kapitaalgoederen over verschillende programma’s is verspreid.

Het beleid van de gemeente Epe voor het onderhoud van de kapitaalgoederen is vastgelegd in de onderstaande beleidsplannen.

• Wegenbeleidsplan
• Gemeentelijk Watertakenplan (GWP 2021-2025)
• Groenstructuurplan / Bomenbeleidsplan        
•  Beleidsplan Openbare Verlichting 
• Beleidsplan Civiele Kunstwerken
• Beleidsplan gemeentelijke begraafplaatsen /Beheervisie begraafplaatsen
• MJOP gebouwen

Hieronder wordt – per gemeentelijk kapitaalgoed – aangegeven wat de stand van zaken is met betrekking tot de uitvoering van het beleid, welke relevante ontwikkelingen er spelen, of er noodzaak is voor bijstelling van het beleid, de financiële consequenties van het beleid en de vertaling ervan in de rekening.

Financiële vertaling van het onderhoud in de jaarrekening (bedragen in € 1.000):

De paragraaf Financiering heeft tot doel inzicht te verschaffen in de activiteiten die zich richten op het besturen en beheersen van, het verantwoorden over en het toezicht houden op de financiële vermogenswaarden, de financiële stromen, de financiële posities en de hieraan verbonden risico’s, ofwel: treasury.

In het Treasurystatuut (2015) is het beleid ten aanzien van de treasuryfunctie vastgelegd. Belangrijkste doelstellingen van de treasuryfunctie zijn:

• het beschermen van gemeentelijke vermogens- en (rente)resultaten tegen ongewenste financiële risico's zoals renterisico's, koersrisico's, kredietrisico's en liquiditeitsrisico's,
• het optimaliseren van de renteresultaten binnen de kaders van de Wet Fido (Wet Financiering decentrale overheden) respectievelijk de limieten en richtlijnen van het Treasurystatuut.

De Wet Fido bevordert een solide financieringswijze bij decentrale overheden. Doel is het vermijden van grote fluctuaties in de rentelasten van decentrale overheden, die mogelijk consequenties kunnen hebben voor hun financiële positie.

De wet geeft twee concrete richtlijnen voor de gemeenten voor het beheersen van renterisico’s. Het gaat daarbij om de kasgeldlimiet en de renterisiconorm. In bijlage 3 zijn de verplichte overzichten, die de gemeente jaarlijks hierover moet opstellen, opgenomen.

4.4.1 Financieringspositie

De financieringspositie geeft de financieringsbehoefte van de gemeente aan. Als we meer geld uitgeven dan er binnen komt, dan moeten we geld lenen. Dat heet een financieringstekort.

Het financieringssaldo ultimo 2024 is €21 miljoen positief (in 2023: €19 miljoen positief) (berekening: reserves en voorzieningen minus vaste activa). Er was in 2024 voldoende liquiditeit om alle benodigde uitgaven te kunnen doen (inclusief de financiering van investeringen). Het overschot van financieringsmiddelen is in 2024 in 's Rijks' schatkist aangehouden. Voor de komende jaren staan nog grote investeringsuitgaven op de planning. Het effect hiervan op liquiditeit zal nauwlettend gemonitord worden middels een liquiditeitenplanning. 

De Europese Unie heeft bepaald dat het EMU-tekort van een land niet hoger mag zijn dan 3% van het bruto binnenlands product. Binnen Nederland is dit tekort 'verdeeld' tussen de verschillende overheden, de zogenaamde EMU-referentiewaarde. Voor de gemeente Epe is de individuele referentiewaarde EMU-saldo 2024 (inclusief haar aandeel in gemeenschappelijke regelingen) € 6,0 mln. In onderstaand overzicht is het gerealiseerde EMU-saldo 2024 berekend van de gemeente zelf. Het EMU-saldo drukt uit welk financieringstekort of -overschot we hebben. 

Het berekende EMU-saldo van de gemeente Epe over 2024 is €3,3 miljoen positief en bijft dus ruim onder haar referentiewaarde van het EMU-tekort. De gemeente heeft in 2024 meer geld ontvangen dan dat ze heeft uitgegeven. 

Het treasurybeleid in 2024 is binnen de kaders van het Treasurystatuut uitgevoerd. De richtlijnen van de Wet Fido (kasgeldlimiet en renterisiconorm) zijn niet overschreden.

De paragraaf bedrijfsvoering heeft tot doel inzicht te geven in de beleidsvoornemens op het gebied van de bedrijfsvoering en de ontwikkeling van de organisatie. Een goede bedrijfsvoering is een randvoorwaarde voor een succesvolle uitvoering van de primaire processen en ontwikkelingen zoals inwonersgericht werken en integraal werken (waaronder het omgevingsprogramma) en de interne-, en externe dienstverlening. Onder bedrijfsvoering wordt verstaan: personeel en organisatie, informatievoorziening en automatisering, financiën, huisvesting (incl. facilitaire zaken), communicatie en juridische zaken.

 Het beleidskader voor de inrichting van de organisatie en de bedrijfsvoering is door het college vastgesteld in de volgende documenten:

• Sturingsconcept 'Samenwerken' gemeente Epe 2024
• Mandaatregister
• Financiële verordening 2023

De kaders en de ambitie voor de ontwikkeling van de organisatie zijn vastgelegd in de visiedocumenten:

• Toekomstvisie Epe 2030
• Samen verder, visie op  de gemeente als onderdeel van de Eper samenleving

Net als veel andere gemeenten staat Epe voor grote maatschappelijke opgaven waarbij de gemeente enerzijds een regierol heeft, in andere gevallen meer faciliterend optreedt en daarbij ook mede afhankelijk is van landelijke ontwikkelingen. Het is van belang om op een goede wijze invulling te geven om deze maatschappelijke opgaven te bereiken en door inzet van participatie met inwoners.  Hiervoor werkten wij in 2024 aan de visie Samen verder vanuit waar we inwonersgericht en integraal werken verder versterken. 

De visie van de gemeente Epe luidt als volgt: 

Inwoners, bedrijven, instellingen, verenigingen en gemeente; samen geven we vorm aan goed natuurlijk leven in Emst, Epe, Oene en Vaassen. Als partners luisteren we naar elkaar, leren we van elkaar en nemen we gezamenlijk verantwoordelijkheid. Vanuit vertrouwen in elkaar en betrokkenheid bij onze omgeving bouwen we aan een gemeente waarin iedereen fijn kan wonen, werken en leven, nu en later.

 De kernwaarden van gemeente Epe zijn: 'denken in mogelijkheden',  'samen' en 'transparant'

Wat voor organisatie willen we zijn?

We zijn een organisatie die in verbinding staat me de samenleving, denkt in mogelijkheden, transparant is en waar we fijn (samen)werken'. Transparant, Denken in mogelijkheden en Samen zijn onze kernwaarden. Deze hebben we in de visie 'Samen verder' nader uitgewerkt. 

De Kapstok

In 2023 hebben we alle eerder voorgenomen doelen samengebracht in één document, 'De Kapstok'. Daarin onderscheiden we vier sporen in het werk dat we te doen hebben:

1. het inhoudelijke deel, zoals beschreven in het raadsakkoord en het coalitieprogramma
2.  het reguliere inhoudelijke werk wat we doen, zoals onder andere vastgelegd in de teamplannen
3. de benodigde doorontwikkeling op dienstverlening en participatie
4. de benodigde doorontwikkeling van de organisatie

Voor het derde en vierde spoor koppelden we in 'De Kapstok' aan de doelen concrete acties voor de komende jaren en brachten we prioritering aan.  Alle uitgevoerde acties halen we uit de kapstok zodat dit document actueel blijft. De kapstok gaat in 2025 verder onder de naam Concernplan en vormt de basis voor alle teamplannen. 

Concrete acties 2024

Het afgelopen jaar werkten we onder andere aan de implementatie van een nieuw sturingsconcept, omdat we diverse opgaven en werkwijzen hebben en het niet altijd duidelijk is hoe die zich tot elkaar verhouden.  Dat geeft alle medewerkers duidelijkheid en van daaruit kunnen we beter werken aan de opgaven waar we voor staan. De structuur sluit nu beter aan bij wat we te doen hebben. Daarnaast is een benchmark onderzoek uitgevoerd om inzicht te krijgen in de juiste formatie passend bij de opgaven. Een logisch vervolg op de benchmark is Strategische Personeelsplanning. Hoe zorgen we voor de juiste medewerker op het juiste moment op de juiste plek. 

We omarmden 'Werken vanuit de bedoeling' en passen het toe in ons werk door ons minder te laten leiden door processen en systemen en de klant(vraag) centraal te stellen. We werken al steeds meer integraal en inwonergericht aan de maatschappelijke opgaven. De komende jaren werken we hier verder aan. 

Gemeente Epe is een fijne organisatie om voor te werken. We hechten veel waarde aan het werkgeluk van onze medewerkers. Daarom werken we continu aan de 9 thema's van werkgeluk: plezier, autonomie, competenties, waardering, voldoening, zingeving, verbinding, vertrouwen en vitaliteit. In 2024  voerden we een eerste medewerkersonderzoek uit op basis van de thema's van werkgeluk. 

We willen onze medewerkers boeien, binden en behouden. We hebben ze nodig om de opgaven waar we voor staan te kunnen uitvoeren. We hebben daarom aandacht voor hun ontwikkeling, waardering, werkdruk en wat ze nodig hebben om hun werk goed te kunnen doen. Zeker in deze krappe arbeidsmarkt waarin het moeilijk is om mensen te vinden en we de werkdruk daardoor zien toenemen is dit van belang.  We hebben oog voor een betere balans tussen inhuur en vaste medewerkers. We hebben daarnaast bijvoorbeeld geïnvesteerd in een reiskostenregeling,  diverse trainingen, talentontwikkeling, goede onboarding en leiderschapsontwikkeling. Op diverse thema's wordt de komende jaren een vervolg gegeven aan de acties.

Actieve communicatie en inwonerparticipatie
Naast de reguliere inzet op verschillende inhoudelijke dossiers is er het afgelopen jaar veel inzet geweest op communicatie met betrekking tot de grote opgave voor het opvangen en huisvesten van vluchtelingen. In 2024 is de gemeenteraad geconsulteerd op de visie Samen verder die vervolgens ter inzage heeft gelegen en in het najaar van 2024 door de gemeenteraad is vastgesteld. Aansluitend is gestart met het opzetten van de uitvoeringsplannen om de visie breder uit te dragen en actief in te zetten.

In 2024 zijn Data Protection Impact Assessments uitgevoerd door de gehele organisatie heen. De privacy-, data- en informatiebeveiligingsaspecten worden in een vroeg stadium betrokken binnen werkprocessen, het implementeren van applicaties en aanbestedingen en relevante wet- en regelgeving (zoals de Wet politiegegevens, hierna: Wpg). Eveneens is er gewerkt aan bewustwording op dit vlak.  Processen zijn geüpdatet naar de huidige actualiteit. Er is voorgesorteerd op de externe verplichte audit 2025 voor de Wpg.

In 2024 is gewerkt aan een strategisch informatieveiligheidsbeleid en privacy, waarin er vanuit een overstijgend domeinenperspectief wordt gekeken naar de onderdelen hiervan. Dit is een voorsortering op het meer integraal werken binnen de organisatie, alsmede een voorsortering op de digitale ontwikkelopgave voor overheden vanuit de Europese Unie. Hier is een apart document voor opgesteld. Eveneens wordt er inzet geleverd op belegging van de uit te voeren wettelijke taken van gemeenten binnen de Wet Politiegegevens en de Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens, zoals - maar niet uitsluitend - een uitvoerend functionaris hiervoor, het borgen van de rechten van betrokkenen, datalekken op dit vlak en een registratiesysteem. Ook wordt er gewerkt aan beleid hiervoor. 

Daarnaast was er in 2024 een toename van het aantal (behandelde) bezwaren, voornamelijk gerelateerd aan – kort gezegd – vluchtelingen en de komst van een kinderopvang. Uitgebreide informatie is te lezen in het Jaarverslag bezwaren. Het aantal zaken is teruggebracht naar behandelbare proporties. In het kader van de Wet Open Overheid zijn verdere stappen gezet in de actieve openbaarmaking. Het aantal Woo-verzoeken lag in lijn met voorgaande jaren. 

De juridische kwaliteitszorg is verder op de kaart gezet. In 2025 zal de juridische kwaliteitszorg verder worden geborgd binnen de organisatie.

Nieuw financieel systeem/Inkoop 
Het nieuwe financieel systeem biedt mogelijkheden om inkoop en financiën meer te integreren en hiermee als organisatie meer “in control” te komen. De integratie tussen inkoop en financiën heeft in 2024 meer vorm gekregen. 

E-facturen
Sinds 2018 kan de gemeente Epe e-facturen ontvangen en verwerken. Door het actief benaderen van leveranciers, zijn er inmiddels 43 leveranciers die een e-factuur aanleveren, goed voor 7 % van het totaal aantal verwerkte facturen in 2024

Afhandeling facturen
Voor 2024 is voor het afhandelen van de facturen als gewaagd doel geformuleerd: 88% van de facturen wordt op/voor de vervaldatum betaald, ten minste 9 maanden (1 januari 2024). Voor 2024 hebben we het gewaagde doel qua percentage en aantal maanden met verve gerealiseerd. 

Planning & Control cyclus

De planning en control cyclus is in 2024 volgens planning uitgevoerd. Dit betekende dat de jaarrekening 2023, twee voortgangsrapportages 2024, de perspectiefnota 2025-2028 en de begroting 2025-2028 aan de raad ter behandeling zijn aangeboden. Door verscherping van eisen bij de accountantscontrole, de (financiële) verantwoording van de taken in het sociale domein en het toenemend aantal specifieke uitkeringen (SPUK), waarover verantwoording moet worden afgelegd, kan behandeling en vaststelling van de jaarstukken door de raad doorgaans niet eerder dan in juni/juli plaats vinden.

Op basis van een gehouden evaluatie is besloten om enkele verbeteringen in de P&C-cyclus door te voeren. Zo is in 2024 een andere opzet voor de Perspectiefnota besproken zodat de raad aan het begin van het begrotingsproces de kaderstellende rol kan vervullen. Dit leidt in 2025 tot de overgang naar een Kadernota. Daarnaast is besloten om de voortgangsrapportages voortaan vast te stellen en te voorzien van een begrotingswijziging.

Epe viel in 2024 opnieuw onder het repressieve toezicht van de provincie, de lichtste vorm van toezicht. Dit geldt ook voor 2025.

Financiële en inhoudelijke doorlichting begroting

In 2024 is gestart met de financiële en inhoudelijke doorlichting van de begroting.  De resultaten daarvan zijn in januari 2025 ter consultatie aan de commissie Omgeving & Financiën voorgelegd.  Op basis daarvan vindt in 2025 een vervolguitwerking plaats.

Verbijzonderde interne controle

De 'verbijzonderde interne controle' (VIC) over 2024 is uitgevoerd, gericht op de opzet, het bestaan en de werking van processen en de daarin opgenomen beheersmaatregelen. Daarbij is de aandacht vooral gericht op de rechtmatige uitvoering van de processen. Verbeterpunten worden gerapporteerd en stap voor stap geïmplementeerd. In 2024 is voor het eerst ook de rechtmatigheidsverantwoording opgesteld. De lessen die daaruit werden getrokken. leidden tot enkele aanpassingen in de financiële verordening van de gemeente Epe. Andere lessen namen wij mee bij de rechtmatigheidsverantwoording over 2024.

Op enkele momenten zijn financieel-technische onderwerpen besproken met de commissie Planning & Control.

Vanaf het verslagjaar 2023 is de rechtmatigheidsverantwoording ingevoerd. Hiermee wordt verantwoording afgelegd over de naleving van de regels, die van belang zijn voor financiële handelingen van de gemeente. Met deze verantwoording geven wij invulling aan hoofdstuk 3 van de financiële verordening.

In de rechtmatigheidsverantwoording zijn drie criteria van belang:

• het begrotingscriterium
• het voorwaardencriterium
• het misbruik- en oneigenlijk gebruik criterium.

De rapporteringstolerantie voor onrechtmatigheden is door de Raad vastgesteld op € 138.000 euro. 

De uitkomsten van de rechtmatigheidsverantwoording worden weergegeven in onderstaande tabel:

De paragraaf verbonden partijen geeft inzicht in de relaties en verbindingen van de gemeente met 'verbonden partijen'. Van een 'verbonden partij' is sprake wanneer er vanuit de gemeente bestuurlijke invloed wordt uitgeoefend en wanneer er financiële belangen mee gemoeid zijn. 

• Onder bestuurlijk belang wordt verstaan het hebben van een zetel in het bestuur van de verbonden partij of het hebben van stemrecht.
• Met financieel belang wordt bedoeld dat de gemeente middelen ter beschikking heeft gesteld (en die ze in geval van faillissement van de verbonden partij kwijt kan zijn) en/of in geval dat er financiële problemen ontstaan bij de verbonden partij er verhaal op de gemeente kan plaatsvinden.

Het beleid ten aanzien van de verbonden partij  is vastgelegd in de  Nota verbonden partijen (2023).

De verbonden partijen van de gemeente Epe lopen sterk uiteen in (financiële) omvang en vorm. Hierdoor variëren ook de gemeentelijke belangen en risico’s sterk. Op basis van de in de nota verbonden partijen 2023 opgenomen risico analysemodellen wordt per partij bezien hoeveel bestuurlijk (inhoudelijk) en financieel belang er is en hoeveel risico er wordt gelopen. Op basis van beide analyses wordt tweemaal per jaar het risicoprofiel bepaald. Hoe groter het bestuurlijk en/of financieel belang bij een verbonden partij, hoe intensiever de sturing. Er zijn drie risicoprofielen:

Basis pakket
Verbonden partijen waarbij de gemeente een laag bestuurlijk en financieel risico loopt worden ingedeeld in het Basis pakket. De gemeenteraad wordt over verbonden partijen in dit pakket geïnformeerd bij de gemeentelijke begroting en jaarrekening.

Pluspakket
Verbonden partijen waarbij de gemeente een gemiddeld bestuurlijk of financieel risico loopt worden ingedeeld in het Pluspakket. Aanvullend op het Basis pakket wordt de gemeenteraad ook bij de voortgangsrapportage geïnformeerd over deze verbonden partijen, zo nodig ook met een informatienota. Daarnaast zal de bestuurlijke en ambtelijke overleg frequentie met deze verbonden partijen hoger zijn dan bij de partijen in het basispakket. Tot slot worden deze verbonden partijen ook periodiek geagendeerd in het college.

Plusplus pakket
Verbonden partijen waarbij de gemeente een hoog bestuurlijk en financieel risico loopt worden ingedeeld in het Plusplus pakket. Aanvullend op het Pluspakket wordt het bestuurlijke en ambtelijke overleg nog verder geïntensiveerd met deze verbonden partijen. 

Op basis van regelgeving volgt hierna het overzicht van bestaande verbonden partijen. Daarin wordt per partij de voorgeschreven informatie verschaft. Bij de gemeenschappelijke regelingen die geen eigen vermogen hebben is het financieel belang van de gemeente gelegen in de verplichting om bij te springen als er financiële problemen ontstaan bij de verbonden partij. 

Het grondbeleid is vastgelegd in de Nota Grondbeleid 2024

Het grondbeleid heeft een grote invloed op en samenhang met de realisatie van het collegeakkoord en de volgende programma’s in de programmabegroting:

• Ruimte en wonen (programma 5)
• Bedrijvigheid (programma 9).
   

De gemeente Epe voert een situationeel grondbeleid. Daarbij kan de gemeente verschillende rollen van grondbeleid inzetten.  Per ruimtelijk initiatief wordt bepaald welke rol de gemeente op zich neemt en welke grondbeleidsinstrumenten het beste passen. Er wordt op basis van ambitie, prioriteit, risico en de gewenste regie de afweging gemaakt tussen actief grondbeleid, actief faciliterend en faciliterend grondbeleid.

De gemeente Epe beschikt over een voorraad aan (eigen) grond,  die kan worden ontwikkeld. Voorbeelden hiervan zijn: Eekterveld IV Vaassen, Zuukerschool in Zuuk en ’t Slath in Epe. Deze ontwikkelingen zijn in voorbereiding en zullen in de grondexploitaties  worden opgenomen. Voor deze ontwikkelingen geldt  dat  de kavel als bouwterrein  worden uitgegeven voor verkoop nadat ze bouwrijp zijn gemaakt.  In 2024  zijn gronden  voor woningbouwontwikkelingen uitgegeven bij de Griseeweg in Epe en in de komende jaren zullen gronden worden uitgegeven in Oosterhof Zuid en Kerkenland in Vaassen.

7.3.1     Voortgang van de exploitaties

Kweekweg VI Epe
In 2022 is het laatste perceel bedrijfsterrein verkocht. De verwachting is dat dit plan in 2025 kan worden afgesloten.
 

De Pirk-Noord Vaassen
In 2024 zijn de laatste 8 woningen van de in totaal 74 woningen opgeleverd en in 2025 wordt het openbare gebied terug geleverd.

Hoge Weerd Epe
De sociale huurwoningen zijn gerealiseerd en de twee-onder-een-kapwoningen zijn in 2024 opgeleverd.

Klaarbeek Epe
Dit actieve plan is in 2023 afgesloten en de openbare ruimte is geleverd aan de gemeente. In het passieve plan is nog geld beschikbaar voor de afronding van de openbare weg en openbaar groen.

Oosterhof -Zuid
De grond exploitatie is vastgesteld in 2023. Er worden 87 woningen gerealiseerd. In 2024 is de bouw van de eerste fase begonnen. 

Aankomende exploitaties

• Het plan 't Slath (woningbouw) is in voorbereiding;
• Het plan Zuukerschool (woningbouw) is in voorbereiding;
• Het plan Eekterveld IV (bedrijventerrein) is in vastgesteld door de Raad, er loopt een beroepsprocedure.

7.4.1     Aankopen
In 2023 is 67 m2 openbaar groen aangekocht voor de ontwikkeling van het centrum Vaassen. 

7.5.1 Reserve bouwgrondexploitatie

Voor het afdekken van de risico’s van de bouwgrondexploitatie is een reserve bouwgrondexploitatie gevormd.  In de Nota Grondbeleid 2024 is beschreven hoe wordt omgegaan met de reserve bouwgrondexploitatie. 

De benodigde reserve bouwgrondexploitatie bedraagt per 31 december 2024 € 1.738.258. De werkelijke stand van de reserve bouwgrondexploitatie bedraagt per 31 december 2024 € 2.147.815 en is dus voldoende voor het afdekken van de risico’s van de bouwgrondexploitatie. 

De Woo (Wet Open Overheid) verplicht alle overheden om bepaalde documenten te publiceren. Deze documenten zijn verdeeld over 17 informatiecategorieën. Voor 2024 is een selectie gemaakt van 5 categorieën die als eerste aan de beurt waren. Dit is per Koninklijk Besluit vastgesteld. Op 1 november 2024 moest de beschikbare informatie gepubliceerd zijn.  Deze 5 categorieën waren:

1.    Wetten en algemeen verbindende voorschriften
2.    Overige besluiten van algemene strekking
3.    Informatie over de organisatie en werkwijze
4.    Bereikbaarheidsgegevens
5.    Vergaderstukken en verslagen van de Kamers en verenigde vergadering der Staten-Generaal

Epe heeft tijdig voldaan aan deze publicatieplicht.
Daarnaast publiceert Epe nu al enkele andere categorieën die nog niet verplicht zijn.
Voor 2025 staat een volgende groep op stapel.