Jaarverslag

Voor u liggen de jaarstukken 2019. De jaarstukken bestaan uit het jaarverslag en de jaarrekening. In het jaarverslag is per programma de verantwoording over het gevoerde beleid opgenomen. De paragrafen staan in het teken van de (financieel) beheersmatige aspecten die ten grondslag liggen aan het gevoerde beleid. In de jaarrekening wordt een financiële verantwoording gegeven: de gemeentelijke vermogenspositie wordt tot uitdrukking gebracht door de balans, vervolgens worden per programma de financiële verschillen tussen begroting en rekening toegelicht.

Hierna volgt eerst een algemene beschouwing over de inhoudelijke en financiële uitkomsten van de jaarrekening 2019.

Bij dit onderdeel wordt ingegaan op de externe ontwikkelingen zoals die geschetst zijn in de perspectiefnota die voorafgaat aan de programmabegroting. In 2018 is afgesproken geen Perspectiefnota voor 2019 op te stellen vanwege het vaststellen van het coalitieakkoord en het collegeprogramma medio 2018 voor de nieuwe bestuursperiode 2018-2022. Het collegeprogramma is het richtinggevende kader geweest voor het opstellen van de programmabegroting 2019-2022.

Het programmaplan is deel 1 van de programmabegroting en geeft weer wat de gemeente wil bereiken en welke activiteiten daarvoor uitgevoerd worden. Het collegeprogramma is een belangrijk richtsnoer voor dit onderdeel van de begroting. De uitvoering van het collegeprogramma is daarom volledig en in meerjarenperspectief opgenomen.

De verantwoording van de uitgevoerde activiteiten vindt u terug bij de elf programma’s. Hieronder vermelden we een aantal speerpunten van beleid in 2019 die we verdeeld hebben naar pijlers waarop de programmabegroting is gebaseerd.

• Schoolbesturen en maatschappelijke organisaties hebben gezamenlijk een strategisch koersdocument opgesteld gericht op toekomstbestendige onderwijs in de dorpen.
• De stimuleringsregeling jeugd is ingevoerd. Kinderen kunnen een financiele bijdrage krijgen voor het lidmaatschap van een vereniging.
• Er is een programma uitgevoerd ter ondersteuning van jonge mantelzorgers.
• Het integrale beleidsplan Meer Meedoen Mogelijk Maken 2019-2022 is vastgesteld.

• Voor de invoering van de Omgevingswet is een koersdocument vastgesteld en is gestart met het opstellen van de Omgevingsvisie.
• Er is actuele woonagenda vastgesteld.
• In aanvulling op de regionale Agenda Cleantechregio is een lokaal uitvoeringsprogramma ontwikkeld gericht op circulaire economie en energietransitie.
• Diverse activiteiten rond duurzaamheid hebben plaatsgevonden, waaronder voorlichting over duurzaamheidsmaatregelen en energiebesparing, voorbereiding op opstellen van de Regionale Energiestrategie (RES), een analyse naar lokale knelpunten als gevolg van klimaatverandering.

• In het kader van het programma Veluwe-op-1 zijn routenetwerken geactualiseerd en heeft er een onderzoek plaatsgevonden naar een moutainbike-route die aansluit op regionale structuren.
• Er zijn besluiten genomen om bedrijveninvesteringszones mogelijk te maken.

• Het bestaande actieplan voor inwonerparticipatie is geactualiseerd met daarin opgenomen de uitwerking van thema 4 “verbindende overheid” uit het coalitieakkoord over dit onderwerp.
• Bij de inwoners zijn adviezen opgehaald over toepassen van inwonerparticipatie in een traject waarin de burgemeester in gesprek ging met inwoners in de onderscheiden gebieden van gebiedsgericht werken.
• In het kader van de wetgeving rond gegevensbescherming privacy-beleid) zijn diverse acties uitgevoerd.

Voor 2019 waren 131 activiteiten gepland met als eindresultaat dat 78% daarvan is gerealiseerd. Het percentage laat zich als volgt verklaren:
Het niet kunnen afronden van activiteiten in het geplande jaar is voor een deel veroorzaakt door externe factoren, zoals het later beschikbaar zijn van benodigde gegevens, inbreng en overleg met betrokkenen. Een aantal activiteiten zijn qua uitvoering vertraagd of verschoven als gevolg van een koppeling aan andere activiteiten, prioritering in werkzaamheden. Bij de voortgangsrapportage is aan uw raad gemeld dat een aantal activiteiten doorschuiven naar 2020. 

Het boekjaar 2019 wordt afgesloten met een positief saldo van € 367.160. In het onderdeel Jaarrekening is per programma een financiële analyse opgenomen waaruit kan worden afgeleid hoe het resultaat tot stand is gekomen. Hierin zijn verschillen groter dan € 25.000 opgenomen, voor de baten en lasten afzonderlijk. Voor de salariskosten en de kapitaallasten is een totaalanalyse opgesteld, die in bijlage 1 en 2 bij deze jaarstukken is opgenomen. In een aantal gevallen is een (voor- of nadelig) resultaat op een beleidsveld, overeenkomstig de systematiek in de begroting, verrekend met een reserve. Daardoor heeft dit geen invloed op het uiteindelijke resultaat van de jaarrekening.

Het resultaat wordt in hoofdlijnen verklaard door nadelen die zijn ontstaan door hogere kosten voor leerlingenvervoer, voorziening voor pensioenen van politieke ambtsdragers en een lagere algemene uitkering. Voordelen zijn ontstaan doordat de opbrengst precariobelasting definitief is gerealiseerd en daardoor niet in een reserve gestort wordt en door lagere kapitaallasten.

Het programma omvat de onderwerpen onderwijs en jeugd in brede zin. Het laatste betreft welzijns-aspecten zoals peuterspeelzaalwerk, voor- en vroegschoolse educatie, jeugd- en jongerenwerk, jeugdgezondheidszorg.

De voorzieningen gericht op de jeugd maken ook deel uit van het basisaanbod aan voorzieningen waar in programma 2 “Actief in Epe” aandacht aan wordt gegeven. Er bestaat een relatie met de programma’s 3 “Zorg en opvang” (jeugdgezondheidszorg, maatschappelijke ondersteuning) en 4 “Leefbaar en veilig” (integrale veiligheid: thema “Jeugd en veiligheid”).

Verplichte indicatoren vanuit de regelgeving bij dit programma.

Strategische doelen:

1. Het voorkomen van achterstanden bij jeugdigen.
2. Bevorderen kwaliteit jeugd- en onderwijs-voorzieningen.

Het programma omvat de onderwerpen welzijn (o.a. sociaal cultureel werk incl. ouderen- en minderhedenwerk, opbouwwerk, vrijwilligerswerk), sport en cultuur (o.a. bibliotheek, kunstzinnige vorming, amateuristische kunstbeoefening). Daarnaast valt ook het onderwerp accommodaties op de voornoemde terreinen onder dit programma.

De onderwerpen welzijn, sport en cultuur vormen de kern voor het te realiseren basisaanbod aan voorzieningen zoals opgenomen in het lokaal sociaal beleid. De voorzieningen gericht op jeugd
(0–18 jaar) vallen binnen programma 1 “Opgroeien in Epe”.

Dit programma draagt in belangrijke mate bij aan de leefbaarheid in de dorpen en wijken (inzet van voorzieningen, aandacht voor ontmoeting, tegengaan overlast en criminaliteit, kwaliteit van de woonomgeving). Er bestaat een relatie hierbij met de programma’s 3 “Zorg en opvang” (maatschappelijke ondersteuning), 4 “Leefbaar en veilig” (veilige leefomgeving) en 6 “Epe op orde (openbare ruimte).

Verplichte indicator vanuit de regelgeving bij dit programma.

Strategische doelen:

1. Het vergroten van maatschappelijke participatie van inwoners.
2. Realiseren van een evenwichtig over de kernen gespreide sociale infrastructuur met activiteiten, voorzieningen en accommodaties.

Het programma omvat de onderwerpen gezondheids-, verslavings- en ouderenzorg. Tevens valt hieronder het verlenen van voorzieningen aan mensen met een beperking en het bieden van maatschappelijke opvang (prestatievelden in de Wet Maatschappelijke Ondersteuning), het algemeen maatschappelijk werk en integratie/inburgering van nieuwkomers/oudkomers.

Het programma richt zich met name op groepen inwoners uit de samenleving die kwetsbaar zijn als gevolg van verschillende soorten van achterstand (lokaal sociaal beleid). Kernbegrippen zijn daarbij bevorderen zelfredzaamheid en participatie. Er bestaat een relatie met de programma’s 2 “Actief in Epe” (welzijnsvoorzieningen), 4 “Leefbaar en veilig” (leefbaarheid) en 10 “Weer aan het werk” (bevordering arbeidsparticipatie).

Verplichte indicator vanuit de regelgeving bij dit programma.

Strategische doelen:

1. Bevorderen van een zelfstandige leefwijze voor mensen met een beperking.
2. Realiseren van goede zorg en ondersteuning.

Het programma omvat de onderwerpen brandweer, politie, criminaliteit en overlast, crisisbeheersing/ rampenbestrijding, leefbare en veilige leefomgeving. Het programma geeft invulling aan de brede begrippen van leefbaar en veiligheid. Het onderwerp integrale veiligheid valt ook onder dit programma. Er bestaat een relatie met de programma’s 1 “Opgroeien in Epe”, 2 “Actief in Epe”, 3 “Zorg en Opvang” en 6 “Epe op orde”. Verder is er een relatie met programma 8 “Toezicht en handhaving”. Daar vindt de uitvoering plaats van de diverse leefbaarheids- en veiligheidsaspecten.

Verplichte indicatoren vanuit de regelgeving bij dit programma.

Strategische doelen:

1. Bevorderen van een leefbare en veilige woon- en leefomgeving.
2. Bevorderen van bijdragen van bewoners aan de leefbaarheid in de kernen en wijken.
3. Bevorderen van een goede, geoefende organisatie die snel en adequaat kan optreden bij een calamiteit of ramp

Het programma omvat de onderwerpen ruimtelijke ordening, grond- en woningexploitatie, bouw- en woningtoezicht en volkshuisvesting. Het onderdeel bouw- en woningtoezicht heeft een uitvoerend karakter. De activiteiten voor woningexploitatie zijn erg beperkt.

Verplichte indicator vanuit de regelgeving bij dit programma.

Strategische doelen:

1. Bevorderen van de ruimtelijke kwaliteit om een goed woon-, werk- en leefklimaat te ondersteunen.
2. Bevorderen van een diversiteit aan woonaanbod om de leefbaarheid in de dorpen op peil te houden voor jong en oud.
3. Behouden van het in de gemeente aanwezige cultuur- en natuurhistorisch erfgoed. 
4. Beheerste en duurzame ontwikkeling van het buitengebied.

Het programma omvat de onderwerpen betreffende het beheer en onderhoud van dat deel van de openbare ruimte dat kan worden beschreven als de bovengrondse infrastructuur en toebehoren. Het gaat dan om de zorg dat de wegen en pleinen, woonstraten en -erven hun functie adequaat kunnen blijven vervullen.

Geen verplichte indicatoren vanuit de regelgeving bij dit programma.

Strategische doelen:

1. Bevorderen van een leefomgeving (openbare ruimte) die schoon en heel is.
2. Bevorderen van een duurzaam toegankelijk en aantrekkelijk openbaar gebied.

Het programma omvat de zorg voor het milieu. De belangrijkste onderwerpen uit het programma zijn milieu, afvalverwijdering en de afvoer van (overtollig) regenwater en afvalwater.

Verplichte indicatoren vanuit de regelgeving bij dit programma.

Strategische doelen:

1. Bevorderen van een duurzame en gezonde ontwikkeling van de leefomgeving voor nu en toekomstige generaties.
2. Stimuleren lokale initiatieven voor duurzaamheidsontwikkeling.

Het programma omvat de onderwerpen vergunningverlening, controle op uitvoering en handhaving van wet- en regelgeving en de algemene plaatselijke verordening. Er bestaat een relatie met programma 4 “Leefbaar en veilig”.

Geen verplichte indicatoren vanuit de regelgeving bij dit programma.

Strategische doel:

1. Versterken van handhaving en toezicht

Het programma omvat de onderwerpen lokale economie (waaronder werkgelegenheid, bedrijfsterreinen, agrarische aangelegenheden, recreatie en toerisme. De gemeentelijke rol is voorwaardenscheppend (vestigingsmogelijkheden voor bedrijven, goede ontsluiting en bereikbaarheid, goed beheer van de openbare ruimte) en faciliterend (informatievoorziening, dienstverlening). Er bestaat een relatie met programma 5 “Ruimte en wonen” (economische aspecten in planontwikkeling en bestemmingsplannen.

Verplichte indicatoren vanuit de regelgeving bij dit programma.

Strategische doelen:

1. Versterken lokale economie.
2. Vergroten van de aantrekkelijkheid van de gemeente Epe op het terrein van recreatie en toerisme.

Het programma omvat de onderwerpen die samenhangen met de uitvoering van de Participatiewet. De uitvoeringspraktijk is neergelegd in verordeningen. Er bestaat een relatie met programma 3 “Zorg en opvang” (bevorderen zelfredzaamheid).

Verplichte indicatoren vanuit de regelgeving bij dit programma.

Strategische doelen:

1. Vergroten van maatschappelijke participatie van mensen zonder werk.
2. Verminderen van de schuldenproblematiek van Eper inwoners.
3. Verminderen van armoede bij ouderen en gezinnen met een minimuminkomen.

Het programma omvat de onderwerpen algemeen bestuur, personeel, informatievoorziening, organisatie, financiën, huisvesting, juridische zaken, communicatie en andere bedrijfsmiddelen zoals post, repro en facilitaire zaken.

Verplichte indicatoren vanuit de regelgeving bij dit programma.

Strategische doelen:

1. Ontwikkelen van een klantgerichte organisatie die gericht is op een snelle, correcte en integere dienstverlening.
2. Ontwikkelen van een op de samenleving gerichte organisatie die de dialoog aangaat met burgers en flexibel en slagvaardig inspeelt op ontwikkelingen en behoeftes.
3. Ontwikkelen van een organisatie waarbij het resultaat voorop staat en alles draait om het willen bereiken van de afgesproken doelen met een efficiënte en rechtmatige inzet van middelen.

De paragraaf lokale heffingen beschrijft het beleid en de uitvoering daarvan ten aanzien van de lokale heffingen en de Wet waardering onroerende zaken (Wet WOZ).

Naast landelijke regelgeving is het beleid vastgelegd in onderstaande documenten. Tussen haakjes staat het jaar van vaststelling.

• de belastingverordeningen (2018)
• collegeprogramma 2018-2022 (2018)
• regeling kwijtschelding gemeentelijke belastingen (2018)
• beleid arrangementen toeristenbelasting (2005)

Algemeen
Tribuut belastingsamenwerking heeft de belastingen en WOZ binnen de financiële kaders uitgevoerd. Hieronder wordt per specifieke taak een korte verantwoording gegeven. In het overzicht algemene dekkingsmiddelen zijn de bedragen van de geraamde en gerealiseerde belastingopbrengsten tegen elkaar afgezet.

Wet waardering onroerende zaken
In februari zijn de WOZ-waarden bekend gemaakt. In ruim 98% van de gevallen is de waarde niet bestreden. Het algemeen oordeel van de Waarderingskamer over de uitvoering van de WOZ was voldoende. Tribuut werkt planmatig aan verbeteringen om in 2020 als oordeel 'goed' te krijgen.

Onroerende-zaakbelastingen
De WOZ-waarde is de grondslag voor dit algemene dekkingsmiddel. De totale opbrengst is ongeveer € 120.000 lager dan geraamd. Dit is veroorzaakt door een onjuiste tariefberekening door Tribuut.  In 2019 is op verzoek van de raad onderzoek uitgevoerd naar mogelijkheden om deze belasting te vergroenen. De rapportage volgt in 2020. 

Reinigingsheffingen
Deze heffingen dekken de kosten voor het inzamelen en verwerken van huisvuil en daarmee vergelijkbaar bedrijfsafval. Uitgangspunt is een kostendekkende heffing. De kosten zijn veel hoger dan geraamd, de vergoeding voor kunststof valt veel lager uit dan geraamd. De opbrengst uit heffing is iets hoger. Dit leidt tot een exploitatietekort van € 628.000. In de reserve afval zat nog € 530.000. Dat bedrag wordt volledig onttrokken. 

Bedragen x € 1.000

Rioolheffingen
Samen met de baatbelasting riolering en het rioolaanleg- en aansluitgeld dekken de rioolheffingen de kosten die verbonden zijn aan de brede rioleringstaak van de gemeente. In 2019 is op verzoek van de raad onderzoek uitgevoerd naar mogelijkheden om de heffing te vergroenen. De rapportage volgt in 2020. Hieronder het overzicht van geraamde en gerealiseerde lasten en baten. Vanwege boekhoudvoorschriften worden lasten en baten bij deze heffing gescheiden verwerkt. Het voordeel op de baten van € 28.000 wordt in de reserve riolering gestort. Het voordeel op de lasten van € 114.000 is aan de voorziening riolering toegevoegd.

Bedragen x € 1.000

Hondenbelasting
Deze belasting dekt  de kosten van voorzieningen voor hondenbezitters binnen de bebouwde kom. Het buitengebied is daarom vrijgesteld. Deze belasting wordt met ingang van 2022 afgeschaft. Hieronder het overzicht van gerealiseerde lasten en baten. Het exploitatieoverschot van € 6.000 wordt in de reserve hondenbelasting gestort.

Bedragen x € 1.000

Forensenbelasting
Dit betreft de belastingheffing op (tweede) woningen van mensen die niet in Epe wonen. De opbrengst is een inschatting, omdat de aanslagen na afloop van het jaar worden opgelegd. 

Toeristenbelasting
Volgens planning zijn controles uitgevoerd bij ondernemers op de aangifte en administratie. De opbrengst in de jaarrekening betreft een inschatting, omdat deze aanslagen na afloop van het jaar worden opgelegd. Eind 2019 is gestart met het onderzoek naar een nieuwe systematiek voor de heffing van deze belasting. De resultaten daarvan worden begin tweede kwartaal van 2020 verwacht.

Precariobelasting
Dit is de heffing van voorwerpen op, onder of boven gemeentegrond. In de winkelcentra is hierop gecontroleerd. De procedure tegen een grote aanslag over het jaar 2017 is afgerond. Het beroep is ongegrond verklaard. De opbrengst over dat jaar staat nu met zekerheid vast. Tegen de aanslag over 2019 is geen bezwaar gemaakt. Omdat bij de begroting geen rekening was gehouden met deze opbrengst heeft dit een positief effect op het saldo van de jaarrekening.

Begraafrechten
Met deze heffing zijn de kosten van de gemeentelijke begraafplaatsen gedekt. Er is een egalisatievoorziening waaruit de onderhoudskosten worden gedekt van in het verleden afgekochte graven. Hieronder het overzicht van gerealiseerde lasten en baten. Het exploitatieoverschot van € 37.000 is in de egalisatievoorziening gestort.

Bedragen x € 1.000

Leges
In 2019 is op verzoek van de raad onderzoek uitgevoerd naar verdere vergroening van de leges. De rapportage volgt in 2020.  De opbrengst bouwleges valt € 372.000 lager uit dan geraamd. Er was rekening gehouden met een aantal grote bouwprojecten die vooralsnog niet zijn aangevraagd. Er zijn beperkt aanvragen ingediend die voldeden aan de voorwaarden om voor korting in aanmerking te komen vanwege duurzaamheid (groene leges). Bij de bouwleges is het tarief afhankelijk van de bouwkosten. Daar is gemiddeld genomen sprake van 'subsidiëring' van dure bouwwerken aan goedkope bouwwerken. De mate van subsidiëring tussen goedkope en dure bouwwerken wordt bij benadering hieronder weergegeven.

De mate van kruissubsidiëring van hoge naar lage bouwkosten was dus kleiner dan geraamd. Bij de overige legesproducten is geen sprake van beleid om te subsidiëren tussen producten. Hieronder is de begrote en gerealiseerde kostendekkendheid per product weergegeven. De legesverordening is in het geheel voor 75% kostendekkend. 

Bij de toepasselijke heffingen zijn de lasten-batenoverzichten en specifieke beleidsuitgangspunten vermeld. Naast de lasten die direct uit de taakvelden zijn af te leiden, zijn overheadkosten en BTW toegerekend. De methodiek hiervoor is vastgelegd in de Financiële verordening 2017. 

Van rioolheffing voor gebruikers en afvalstoffenheffing is onder voorwaarden kwijtschelding mogelijk. Er is € 118.000 aan belastingschuld kwijtgescholden. Dit komt overeen met de raming. Ruim 350 mensen kwamen automatisch voor kwijtschelding in aanmerking en hoefden daarvoor geen aanvraag in te dienen. Daarnaast zijn  er 260 aanvragen ingediend, waarvan er 122 (gedeeltelijk) kwijtschelding ontvingen.

De gemiddelde woonlasten voor meerpersoonshuishoudens met een eigen woning bedroegen in 2019 € 679 (bron: COELO). Deze woonlasten waren geraamd op € 683. Het verschil is veroorzaakt doordat het OZB-tarief achteraf bezien te laag is vastgesteld door een fout bij de bepaling van het tarief. Epe behoorde hiermee tot de 64 goedkoopste gemeenten van Nederland qua woonlasten.

Effecten van de Covid-19 uitbraak:
In het voorjaar van 2020 zijn we in ons land geconfronteerd met het COVID-19 virus. Dat heeft op wereldwijde schaal grote gevolgen en daarmee ook voor de Nederlandse samenleving, de burgers en bedrijven in onze gemeente en de gemeentelijke organisatie. Bij het nemen van maatregelen staat de volksgezondheid en de gezondheid van onze medewerkers voorop. De getroffen en nog te nemen maatregelen hebben grote gevolgen voor de gemeente op zowel financieel vlak als bedrijfsvoeringsvlak. Hierbij valt onder andere te denken aan kosten van uitval en vervanging van (cruciaal) personeel, uitvoeringskosten (tijdelijke) regelingen, negatieve effecten van de hoogte van de algemene uitkering, risico's van open-einde regelingen, achterblijvende belastinginkomsten en legesinkomsten, toename van risico's bij verbonden partijen, verlies van inkomen door oninbaarheid of kwijtschelding van huuropbrengsten. 

Op het moment van het samenstellen van het jaarverslag 2019 en de jaarrekening 2019 was nog onvoldoende in beeld hoe groot de risico's kunnen zijn en welke effecten dit precies heeft. We kunnen al wel aangeven dat de risico’s een negatief effect zullen hebben op de netto schuldquote, de solvabiliteit en het weerstandsvermogen. In de tussentijdse rapportages 2020 en de kaderbrief en begroting 2021 wordt hierover een meer actueel beeld gegeven.

Algemeen
Risicobeheersing wordt in de gemeente Epe procesmatig uitgevoerd in een risicomanagement proces. Het risicomanagement proces is een systematisch en cyclisch proces om risico’s te identificeren, te analyseren en te beoordelen, op basis hiervan maatregelen te nemen (beheersing) en die te evalueren.

Door de gekozen manier van beheersen van een bepaald risico kan er een restrisico voor de organisatie overblijven. Op het moment dat een risico manifest wordt is het uitgangspunt van de gemeente Epe dat er middelen beschikbaar zijn binnen de organisatie zodat de (financiële) gevolgen van het risico geen invloed hebben op de normale bedrijfsvoering. Ofwel restrisico’s dienen opgevangen te worden binnen de normale bedrijfsvoering en hebben daarop geen invloed. Gezien de toename van de onzekerheden is met ingang van de begroting 2020, door een aanvulling van € 510.000 op het eigen vermogen, de weerstandscapaciteit van de gemeente versterkt.

De relatie tussen de beschikbare middelen (ook wel weerstandscapaciteit genoemd) en de restrisico’s wordt het weerstandsvermogen genoemd. Nader uitgewerkt is het weerstandsvermogen de relatie tussen:

1. Weerstandscapaciteit: Dit zijn de middelen en mogelijkheden die de gemeente in staat stelt om financiële tegenvallers op te vangen.
2. Risico’s: Dit zijn de restrisico’s die van materiële betekenis zijn in relatie tot de financiële positie van de gemeente.

Schematisch ziet dat er als volgt uit:

In februari 2018 heeft de gemeenteraad van Epe de nota risicomanagement en weerstandsvermogen vastgesteld. In deze nota is het risicomanagementproces vastgelegd en de kaders aangegeven voor de uitvoering van het risicomanagement en het weerstandsvermogen.

De volgende randvoorwaarden zijn vastgelegd:

1. het risicomanagement wordt procesmatig en conform de standaarden in de nota risicomanagement en weerstandsvermogen uitgevoerd.
2. de risico’s waarbij het financiële effect op de bedrijfsvoering Groot tot Zeer groot is en de kans daarop ook Groot tot Zeer groot is, worden (in de regel) maatregelen getroffen voor het restrisico in de vorm van een voorziening, bestemmingsreserves of (structurele) stelpost(en) in de begroting.
3. de weerstandscapaciteit wordt gevormd uit het saldo van de algemene reserve, de begrotingsruimte of het rekeningresultaat en het bedrag voor onvoorzien.
4. de ratio voor het weerstandsvermogen is minimaal voldoende (groter dan 1).
5. de verhouding algemene reserve in relatie tot de benodigde weerstandscapaciteit is minimaal voldoende (groter dan 1).

De gekwantificeerde risico’s afgezet tegen de beschikbare weerstandscapaciteit laat het volgende beeld zien:

Gerekend in ratio’s wordt de weerstandscapaciteit ultimo 2019 als volgt weergegeven:

1. Algemene reserve in relatie tot de risico’s:       3,0
2. Weerstandscapaciteit in relatie tot risico’s:     3,3

De stand van de algemene reserve (na inzet van het surplus) bedraagt € 3 miljoen.  De ratio weerstandscapaciteit in relatie tot de risico’s (3,3) is uitstekend.

De gemeente is op basis van de regelgeving (BBV) verplicht een vijftal kengetallen in de begroting op te nemen. Deze geven een inzicht in de financiële positie van de gemeente. In de onderstaande tabel worden deze kengetallen weergegeven.

In de paragraaf onderhoud kapitaalgoederen wordt het beleidskader over het onderhoud van kapitaalgoederen weergegeven. De belangrijkste criteria in het beleidskader zijn “schoon, heel en veilig”, waarbij het gekozen uitgangspunt de gewenste kwaliteit in verhouding tot de beschikbare middelen is. De kwaliteit en het onderhoud van de kapitaalgoederen is bepalend voor het voorzieningenniveau en de daarmee samenhangende jaarlijkse lasten. Omdat met het onderhoud van de kapitaalgoederen een aanzienlijk deel van de rekening is gemoeid, is een goed overzicht van belang voor het inzicht in de financiële positie van de gemeente. De paragraaf onderhoud kapitaalgoederen geeft, net als de andere paragrafen, een dwarsdoorsnede van de rekening omdat de kosten van het onderhoud van de kapitaalgoederen over verschillende programma’s is verspreid.

Het beleid van de gemeente Epe voor het onderhoud van de kapitaalgoederen is vastgelegd in de onderstaande beleidsplannen.

• Wegenbeleidsplan
• Gemeentelijk Rioleringsplan
• Groenstructuurplan / Bomenbeleidsplan             
• Beleidsplan Openbare Verlichting 
• Beleidsplan Civiele Kunstwerken
• Beleidsplan gemeentelijke begraafplaatsen
• Beheervisie begraafplaatsen

Hieronder wordt – per gemeentelijk kapitaalgoed – aangegeven wat de stand van zaken is met betrekking tot de uitvoering van het beleid, welke relevante ontwikkelingen er spelen, of er noodzaak is voor bijstelling van het beleid, de financiële consequenties van het beleid en de vertaling ervan in de rekening.

Financiële vertaling van het onderhoud in de begroting (bedragen in € 1.000):

De paragraaf financiering heeft tot doel inzicht te verschaffen in de activiteiten die zich richten op het besturen en beheersen van, het verantwoorden over en het toezicht houden op de financiële vermogenswaarden, de financiële stromen, de financiële posities en de hieraan verbonden risico’s, ofwel: treasury.

Het beleid ten aanzien van de treasuryfunctie is vastgelegd in het Treasurystatuut (2014)

4.3.1 Treasurybeheer
De Wet Fido geeft twee concrete richtlijnen voor de gemeenten voor het beheersen van renterisico’s. Het gaat daarbij om de kasgeldlimiet en de renterisiconorm.

4.3.2 Kasgeldlimiet
Een belangrijk uitgangspunt van de Wet Fido is het vermijden van grote fluctuaties in de rentelasten. Juist voor kortere financiering geldt dat het renterisico aanzienlijk kan zijn, aangezien fluctuaties in de rente bij korte financiering direct invloed hebben op de rentelasten. Om een grens te stellen aan de korte financiering is in de Wet Fido de kasgeldlimiet opgenomen. De kasgeldlimiet wordt berekend als een percentage (8,5%) van het totaal van de jaarbegroting van de gemeente bij aanvang van het begrotingsjaar. Voor Epe bedraagt de kasgeldlimiet voor 2019 € 7.645.000 (zie bijlage 3). Uitgangspunt is dat het financieringstekort zoveel mogelijk met kort geld wordt gefinancierd omdat het rentepercentage voor kort geld lager is dan het percentage voor leningen met een lange looptijd. In 2019 zijn geen nieuwe langlopende geldleningen afgesloten.

4.3.3 Renterisiconorm
Het doel van de renterisiconorm is het beperken van de gevolgen van een stijgende kapitaalmarktrente op de rentelasten van de organisatie. Dit wordt bereikt door een limiet te stellen aan dat deel van de vaste schuld waarover het rentepercentage in een bepaald jaar moet worden aangepast aan de op dat moment geldende markttarieven. De bedoelde aanpassingen van rentepercentages doen zich voor bij herfinanciering en renteherziening. Herfinanciering houdt in dat een vervangende lening wordt aangetrokken om aan de aflossingsverplichtingen van bestaande leningen te voldoen. Renteherziening doet zich voor wanneer de geldgever het rentepercentage van een lening gedurende de looptijd herziet.

De renterisiconorm stelt dat per jaar maximaal 20% van het begrotingstotaal in aanmerking mag komen voor herfinanciering en/of renteherziening. Voor Epe bedraagt de renterisiconorm € 18  miljoen. Het werkelijke renterisico bedroeg in 2019 € 70. 000 en blijft ruim onder de renterisiconorm.

4.4.1 Financieringspositie
Voor 2019 was een financieringstekort begroot op € 5 miljoen (op begrotingsbasis). Dit tekort zou gefinancierd worden met kortlopende  geldleningen. Bij het opstellen van de begroting is uitgegaan van de volgende percentages:

Rente kort:      0,2%
Rente lang:     1,1 %

In het voorjaar van  2019 zijn  enkele kortlopende geldleningen aangetrokken met een rentepercentage van -0,37%.  In het jaar 2019 is de laatste langlopende geldlening  afgelost.

4.4.2 Leningenportefeuille
 Eind 2019 heeft Epe geen langlopende geldleningen schulden. 
In het kader van het financieel toezicht publiceert de provincie jaarlijks een overzicht van de schuldenpositie van de gemeenten in Gelderland. Uit dat overzicht blijkt dat de netto schuld per inwoner van Epe in vergelijking met de andere 54 gemeenten laag is. In de publicaties van de afgelopen jaren staat Epe op de 6e plaats van de gemeenten met de minste schulden.

4.4.3 Uitzettingen
Alle decentrale overheden, waaronder gemeenten, moeten hun overtollige middelen in de schatkist aanhouden. Voor Epe betekent dat, dat in 2019 de tijdelijke overtollige middelen gestort zijn in de schatkist van het rijk.
Daarnaast heeft de gemeente diverse uitzettingen/beleggingen bij o.a. de BNG en Vitens vanwege haar publieke taak.

In de wet zijn bepalingen opgenomen over het maximale toegestane EMU-saldo van de overheid en eventuele mogelijke sancties bij overschrijding van de deze norm. In het bestuurlijk overleg tussen rijk en de decentrale overheden van 23 mei 2018  is afgesproken dat de EMU-tekortnorm voor 2019-2022 wordt vastgesteld op –0,4 % van het bruto binnenlands product (bbp). 

Ontwikkeling EMU-saldo decentrale overheden (percentage van het bruto binnenlands product)

In  2016, 2017 en 2018 was het werkelijke EMU-saldo van de decentrale overheden lager dan de tekort norm. Voor de jaren 2019 t/m 2022 wordt, op basis van ramingen van het Centraal Planbureau, verwacht dat de decentrale overheden  ook binnen de afgesproken norm blijven van het financieel akkoord.

Het financieren met kortlopende leningen en de tijdelijke uitzettingen heeft binnen de kaders van het treasurystatuut plaatsgevonden.

De paragraaf bedrijfsvoering heeft tot doel inzicht te geven in de beleidsvoornemens op het gebied van de bedrijfsvoering en de ontwikkeling van de organisatie. Een goede bedrijfsvoering is een rand voorwaarde voor een succesvolle uitvoering van de primaire processen en ontwikkelingen zoals gebiedsgericht werken en de omgevingswet. Onder bedrijfsvoering wordt verstaan: personeel en organisatie, informatievoorziening en automatisering, financiën, huisvesting (incl. facilitaire zaken), interne communicatie en juridische zaken (PIOFHA-JC).

Het beleidskader voor de inrichting van de organisatie en de bedrijfsvoering is door het college vastgesteld in de volgende documenten:

• Organisatiebesluit
• Mandaatregister
• Financiële verordening 2017

De kaders en de ambitie voor de ontwikkeling van de organisatie zijn vastgelegd in de visiedocumenten:

• Epe regisserende gemeente
• Toekomstvisie Epe 2030
• Dienstverleningsvisie
• Programmaplan Sterk Werk

Net als veel andere gemeenten staat Epe voor een grote opgave: de samenleving verandert snel en er wordt van overheidsorganisaties een andere rol invulling gevraagd. Waar we voorheen vaak de bepaler waren, hebben we steeds vaker de rol van medespeler. Dat vraagt nogal wat. Van de raad, het college en het ambtelijk apparaat. Voor iedereen heeft dit gevolgen.

Ook in Epe heeft deze ontwikkeling geleid tot een politieke ambitie om de organisatie en werkwijze hierop in te richten. ‘We streven naar een ondernemende, op netwerken en samenwerking gerichte organisatie, die als vanzelfsprekend in verbinding staat met ‘buiten’. De kernwaarden onderscheidend, duurzaam, verbindend en verrassend staan hierin voorop.

Om invulling te geven aan de visie op de organisatie is er in 2019 ingezet op de volgende onderdelen.

De activiteiten en projecten die nodig zijn om de gemeentelijke organisatie sterk en toekomstbestendig te maken zijn samengebundeld in het programma Sterk Werk. Het programma is een meerjarig traject en is georganiseerd in drie aandachtsgebieden: Sterke Werknemers, Sterke Werkwijze en Sterke Werkomgeving.

Sterke Werknemers

In 2019 is verder uitvoering gegeven aan de Lean leiderschapsagenda. De pilot met Het Goede Gesprek is doorgezet in 2019 en afgerond. Het HRM instrumentarium, waaronder generatiepact,  werving en selectie, opleiding & ontwikkeling en  talentontwikkeling is verder uitgewerkt. Een start is gemaakt met een nieuwe aanpak van arbeidsmarktcommunicatie om het juiste talent aan te trekken. Er zijn pilots uitgevoerd en afgerond met een ontwikkel- en assessment instrument. De samenwerking met de Talentenregio heeft concreet gestalte gekregen, de Talentenregio gaat de gemeente Epe faciliteren en versterken op het vlak van aantrekken en ontwikkelen van talent. Ook zijn de voorbereidingen getroffen voor de start van de Eper Academie in 2020. Tenslotte is weer een Medewerkersonderzoek uitgevoerd dat heeft geleid tot een nieuw ‘Beste Werkgever’ keurmerk.

Sterke Werkwijze

In de pijler Sterke Werkwijze is een eerste fase afgerond in de ontwikkeling van Projectmatig Werken en is een aanzet gemaakt voor de tweede fase in 2020-’21. Voor procesgericht werken zijn de pilots afgerond en is de standaard werkwijze, waarmee alle processen in de komende jaren worden beschreven en in de continu verbeteraanpak worden meegenomen, geïmplementeerd. Dit past in het lean gedachtengoed dat ook op andere manieren aandacht heeft gekregen: workshops, trainingen en begeleiding van teams bij weekstarts en procesverbeteringen. 

Sterke Werkomgeving

In 2019 is het aangepast Definitief Ontwerp+ (DO+) vastgesteld en is een start gemaakt met de aanbestedingsprocedure voor de verbouw. Deze procedure loopt door in 2020. In het DO+ is rekening gehouden met energielabel A en zijn diverse bezuinigingsmaatregelen verwerkt om, ondanks de gestegen bouwkosten, binnen het door de gemeenteraad vastgestelde budget te blijven.

Verder is het dankzij de oplevering van de projecten telefonie en ICT mogelijk gemaakt om tijd- en plaats-onafhankelijk te werken, hetgeen het beoogde nieuwe werkconcept ondersteunt.

Raadscommunicatie
De inzet en uitvoer van communicatie voor de gemeenteraad ligt vast in een raadscommunicatieplan. De eenheid Communicatie heeft de gemeenteraad in 2019 ondersteund bij het opstellen van de profielschets voor de nieuwe burgemeester en de uiteindelijke installatie. Ook heeft Communicatie ondersteuning geleverd bij de Provinciale en Europese verkiezingen.

Inwonerparticipatie
Het betrekken van inwoners bij de ontwikkeling van beleid, met de participatieladder als leidraad én in eenvoudige taal, blijft een belangrijk aandachtspunt. Er vindt een verschuiving plaats waarin het accent steeds meer komt te liggen op ‘raadplegen’, ‘adviseren’ en ‘coproduceren’ en steeds minder op informeren van inwoners. Waar het kon boden we inwoners in 2019 de mogelijkheid om mee te denken en mee te praten over beleid en concrete onderwerpen. De burgemeester heeft in acht gesprekken aan inwoners zelf gevraagd hoe zij denken over inwonerparticipatie. Met deze adviezen is een Actieplan Inwonerparticipatie gemaakt. In 2020 zal de gemeente zichtbaar communiceren over de resultaten van de gegeven adviezen. Het inwonerpanel Epe Spreekt is in 2019 vier keer ingezet.

Actieve communicatie
Actieve, vroegtijdige en gebiedsgerichte communicatie met inwoners wordt steeds belangrijker. Inwoners verwachten dit ook van de gemeentelijke organisatie. Door actieve communicatie met de samenleving zoeken we de komende jaren de verbinding en wordt doelgroepgericht gecommuniceerd. Om actieve communicatie voor elkaar te krijgen, is het van belang vanuit het perspectief van de inwoners te denken en hun  ruimte te geven om mee te denken. De eenheid Communicatie heeft in 2019 hiervoor een mix van online en offline media ingezet en meer gebruik gemaakt van beeld. Verder is coaching en advies aan de organisatie gegeven over de inzet van de juiste middelen. Ook hebben collega’s schrijftrainingen ‘Eenvoudig en klantgericht schrijven’ gevolgd.

Uitvoeren Strategische visie op communicatie
Communicatie moet verankerd zijn in de ontwikkeling van beleid. In 2019 is communicatie actief ingezet in de ontwikkeling en uitwerking van diverse beleidsthema’s. De eenheid Communicatie heeft aan de organisatie coaching en advies gegeven over de inzet van de juiste communicatiemiddelen. In 2020 wordt de strategische visie op communicatie geactualiseerd. Hiervoor is de basis al in 2019 gelegd. 

Interne communicatie
Goede interne communicatie is een belangrijke voorwaarde voor een soepel verlopende externe communicatie. Het vergroot de kans dat medewerkers zich verbonden voelen en geboeid blijven. Dat is belangrijk, want juist zij zijn de ambassadeurs van de organisatie. In 2019 heeft de eenheid Communicatie werkzaamheden verricht voor het programma Sterk Werk, het medewerkerstevredenheidsonderzoek en de verbouwing van het gemeentehuis.

Digitale dienstverlening
Voor het verbeteren en doorontwikkelen van de digitale dienstverlening is voortdurend aandacht. Daarnaast is er ook het belang van het bieden van structurele, snelle dienstverlening aan inwoners via internet zoals sociale media (webcare). Digitale media vragen een specifiek advies over communicatie, boodschap, maar ook over tijdstip en inzet van middelen. Daarnaast is de toegankelijkheid van de digitale dienstverlening een aandachtspunt. Sinds december 2019 maken we tijdelijk geen gebruik van het WhatsApp kanaal, omdat de voorwaarden voor overheden zijn veranderd. We hopen WhatsApp in het voorjaar van 2020 weer aan te kunnen bieden.

Informatievoorziening en automatisering

Informatiebeveiliging
Op het gebied van informatiebeveiliging is verder gewerkt aan het jaarplan en zijn audits op DigiD (elektronisch identificatiemiddel) en Suwinet (elektronische samenwerking tussen UWV, SVB en Gemeenten) met goed gevolg doorlopen. Tevens hebben wij ons aangesloten bij de initiatieven vanuit GGI Veilig (samenwerkingsverband vanuit VNG die zich richt op veilige informatie-uitwisseling). Daarnaast is een aantal beveiligingsincidenten volgens de vastgestelde procedures afgehandeld. Er waren 297 Informatiebeveiligingsmeldingen ( varieert van password resets, melding spam/phishing mails, meldingen IBD). Er waren 38 meldingen van Datalekken. ( 31 beoordeeld als datalekken( hiervan zijn er 15 gemeld bij de AP en zijn er 8 gemeld bij betrokkene), 7 meldingen zijn beoordeeld als geen datalek.

ICT (Informatie- en communicatietechnologie)
ICT en informatievoorziening zijn al lang niet meer slechts gericht op het technisch ondersteunen van de bedrijfsvoering. Technologie is medebepalend voor hoe de gemeente functioneert in haar omgeving. Met zowel de voordelen als de kwetsbaarheden die deze afhankelijkheid met zich meebrengt. Hiervoor is een ICT visie opgesteld om te komen tot een vermindering van de kwetsbaarheid, verbetering van kwaliteit en efficiency.

In 2019 is in het verlengde van de ICT visie gestart met het uitbesteden van onze ICT infrastructuur. Hiervoor is een project gestart. Er wordt een aanbesteding gedaan om een geschikte leverancier te vinden en de betrokken medewerkers en organisatie klaar te maken om de rol van opdrachtgever en regievoerder goed in te kunnen vullen.

Gegevensmanagement
In 2019 is het project Gegevensmanagement gestart. In dit project werken we aan het vergroten van de kwaliteit van onze gegevens (actualiteit, volledigheid, meervoudig gebruik) zodat we nog meer waarde uit onze gegevens kunnen halen tbv onze dienstverlening en ter vergroting van de effectiviteit van ons beleid. Het zichtbaar maken van die gegevens in dashboards maakt ook deel uit van dit project.

Procesgericht Werken
In 2019 is het project procesgericht werken grotendeels afgerond. Er is nu een aanpak voor het beschrijven en (continu) verbeteren van onze processen, inclusief de bijbehorende rollen. Er is ook een overzicht van de processen in Epe (procesplaat).

Zaakgericht Werken
In 2019 is gestart met een evaluatie rondom Zaakgericht Werken. Er staat een stevige basis rondom zaakgericht werken. Er zijn in het zaaksysteem ongeveer 200 zaaktypen “specifiek ingericht” en afgestemd met gebruikers. De uitkomsten van de evaluatie worden begin 2020 geconcretiseerd in een projectplan om Zaakgericht werken naar een hoger niveau te brengen.

De kwaliteit van  juridische processen is op de meeste punten goed te noemen. Er wordt gewerkt aan verbetering en actualisatie van juridische procedures en documenten door dit te betrekken bij de digitalisering van werkprocessen. Er heeft een quick scan plaatsgevonden naar de inrichting van vergunningprocedures in het zaaksysteem en daaruit zijn enkele tekortkomingen gebleken die zullen worden hersteld. In het kader van de juridische control zal nog nader op de vergunningen in het kader van de algemene plaatselijke verordening worden ingegaan. In december zijn de bevoegdhedenlijsten  voor het college en de burgemeester herzien. Het beroep op externe juridische hulp heeft zich in 2019 gestabiliseerd.  De kosten zijn weliswaar gestegen, maar dat heeft te maken met een lopende schadestaatprocedure. Om te voldoen aan de Algemene verordening gegevensbescherming is een privacy officer  aangesteld. 

Vennootschapsbelasting
Met ingang van 1 januari 2016 is de Wet op de vennootschapsbelasting (Vpb) van toepassing op overheidsondernemingen. Aanleiding daarvoor zijn de EU-afspraken om het fiscale verschil tussen overheidsondernemingen en marktpartijen tegen te gaan en zo een gelijk speelveld te creëren voor overheid en marktpartijen. De activiteiten van de gemeente zijn samen met een extern fiscaal adviseurs doorgenomen . Voor de aangifte heeft voor het onderdeel grondexploitatie overleg plaatsgevonden met de belastingdienst.

In de verslag periode is de aangifte vennootschapsbelasting verwerkt tot en met het boekjaar 2018. De aangiften hebben plaatsgevonden op basis van de vaststellingsovereenkomst met de belastingdienst.

E-facturering
De gemeente Epe heeft eind 2018 e-facturen succesvol geïmplementeerd. In 2019 zijn leveranciers telefonisch en/of via de mail actief benaderd om e-facturen aan te leveren (het onboarden) en is een bericht op de website geplaatst met de benodigde informatie om een correcte e-factuur aan te leveren. Inmiddels worden er van een aantal leveranciers conform de Europese richtlijn (EU/55/2014) e-facturen ontvangen en verwerkt.

De planning en control cyclus is in 2019 weer uitgevoerd volgens planning. Waar mogelijk zijn verbeteringen in de processen doorgevoerd. Op basis van regelmatige evaluaties wordt het doorvoeren van verbeteringen, vanuit de vraag naar de klantwaarde, steeds meer onderdeel van de reguliere werkwijze.
In toenemende mate wordt gewerkt vanuit een ‘procesmatige aanpak’, waarbij gaandeweg meer gebruik wordt gemaakt van geautomatiseerde toepassingen (zoals ‘workflow’). Een mooi voorbeeld van voortdurend verbeteren is het vernieuwde proces voor de inventarisatie van ‘nieuw beleid’ voor de begroting.

Het opstellen van de jaarrekening 2018 verliep voorspoedig. Door verscherping van eisen bij de accountantscontrole en de impact van de nieuwe taken in het sociale domein kan behandeling en vaststelling door de raad niet eerder dan in juni/juli plaats vinden. Door een andere manier van vaststellen van de levering van de zorg zal dit in de komende jaren mogelijk eerder kunnen.
In 2019 is de raad tweemaal in de voortgangsrapportage geïnformeerd over de afwijkingen in de uitvoering van de geplande activiteiten en de verwachte financiële mee- en tegenvallers.
In de perspectiefnota die werd opgesteld, zijn richtinggevende uitspraken opgenomen, die mede bepalend waren voor de in het najaar aan de raad aangeboden programmabegroting voor de komende 4 jaar. Meest in het oog springend hierin zijn het verslechterde financiële beeld en de toename van de onzekerheden en risico’s. Toch is een sluitende meerjarenbegroting opgesteld.

In 2019 is de laatste langlopende geldlening afgelost, waardoor Epe op dit moment geen langlopende schulden meer heeft.
Epe viel in 2019 onder het repressieve toezicht van de provincie, de lichtste vorm van toezicht.

De verbijzonderde interne controle over 2019 is uitgevoerd, gericht op de opzet, het bestaan en de werking van processen en de daarin opgenomen beheersmaatregelen. Daarin is ook de rechtmatigheid van de uitvoering betrokken.

In 2019 heeft een eerste oriëntatie plaats gevonden op de nieuwe verplichting dat vanaf 2021 het college een verantwoording over de rechtmatigheid afgeeft. Tot en met 2020 geeft de accountant een oordeel over de rechtmatigheid in de controleverklaring bij de jaarrekening. Bij de uitwerking hiervan zal bepalend zijn in hoeverre het niveau van interne beheersing (kwaliteit van de processen) in relatie tot het risicomanagement voldoende op niveau zijn, zodat het college deze verantwoording kan afgeven.

In de commissie planning en control heeft in 2019 drie maal overleg plaatsgevonden tussen vertegenwoordigers van gemeenteraad en college en vakspecialisten uit de gemeentelijke organisatie. Onderwerpen die aan de orde waren betreffen de planning en control cyclus, bedrijfsvoeringzaken en het overleg met de accountant. Met de huidige accountant is een contract gesloten met een looptijd van twee jaar (2018-2019). In de loop van 2020 zal de gemeenteraad een accountant benoemen voor de komende jaren.

De paragraaf verbonden partijen geeft inzicht in de relaties en verbindingen van de gemeente met 'verbonden partijen. Van een verbonden partij' is sprake wanneer er vanuit de gemeente bestuurlijke invloed wordt uitgeoefend en wanneer er financiële belangen mee gemoeid zijn. 

• Onder bestuurlijk belang wordt verstaan het hebben van een zetel in het bestuur van de verbonden partij of het hebben van stemrecht. 
• Met financieel belang wordt bedoeld dat de gemeente middelen ter beschikking heeft gesteld (en die ze in geval van faillissement van de verbonden partij kwijt kan zijn) en/of in geval dat er financiële problemen ontstaan bij de verbonden partij er verhaal op de gemeente kan plaatsvinden.

Het beleid ten aanzien van de verbonden partij  is vastgelegd in de  Nota verbonden partijen (2016).

De verbonden partijen van de gemeente Epe lopen sterk uiteen in (financiële) omvang en vorm. Hierdoor variëren ook de gemeentelijke belangen en risico’s sterk. Op basis van de in de nota verbonden partijen 2016 opgenomen risico analysemodellen wordt per partij bezien hoeveel bestuurlijk (inhoudelijk) en financieel belang er is en hoeveel risico er wordt gelopen. Op basis van beide analyses wordt twee maal per jaar het risicoprofiel bepaald. Hoe groter het bestuurlijk en/of financieel belang bij een verbonden partij, hoe intensiever de sturing. Er zijn drie risicoprofielen:

Basis pakket
Verbonden partijen waarbij de gemeente een laag bestuurlijk en financieel risico loopt worden ingedeeld in het Basis pakket. De gemeenteraad wordt over verbonden partijen in dit pakket geïnformeerd bij de gemeentelijke begroting en jaarrekening.

Pluspakket
Verbonden partijen waarbij de gemeente een gemiddeld bestuurlijk of financieel risico loopt worden ingedeeld in het Pluspakket. Aanvullend op het Basis pakket wordt de gemeenteraad ook bij de voortgangsrapportage geïnformeerd over deze verbonden partijen, zo nodig ook met een informatienota. Daarnaast zal de bestuurlijke en ambtelijke overleg frequentie met deze verbonden partijen hoger zijn dan bij de partijen in het basispakket. Tot slot worden deze verbonden partijen ook periodiek geagendeerd in het college.

Plusplus pakket
Verbonden partijen waarbij de gemeente een hoog bestuurlijk en financieel risico loopt worden ingedeeld in het Plusplus pakket. Aanvullend op het Pluspakket wordt de bestuurlijke en ambtelijke overleg frequentie met deze verbonden partijen verder opgevoerd.

Op basis van regelgeving volgt hierna het overzicht van bestaande verbonden partijen. Daarin wordt per partij de voorgeschreven informatie verschaft. Bij de gemeenschappelijke regelingen die geen eigen vermogen hebben is het financieel belang van de gemeente gelegen in de verplichting om bij te springen als er financiële problemen ontstaan bij de verbonden partij. 

In december 2013 is de Nota Grondbeleid 2013 door de gemeenteraad vastgesteld. De in deze nota verwoorde uitgangspunten worden gehanteerd als kaders voor het grondbeleid van de gemeente Epe.

Het grondbeleid heeft een grote invloed op en samenhang met de realisatie van het collegeakkoord en de volgende programma’s in de programmabegroting:

• Ruimte en wonen (programma 5)
• Bedrijvigheid (programma 9).

In de Nota Grondbeleid 2013 wordt gekozen voor een facilitair grondbeleid. Bij een facilitair grondbeleid volgt de gemeente de ontwikkelingen eerder dan dat ze die initieert. De gemeente speelt in op particuliere initiatieven, zonder zelf de beschikking te verkrijgen over de grond. Hierbij heeft de gemeente een voorwaardenscheppende rol door middel van de structuurvisie en het bestemmingsplan. Marktpartijen verwerven en exploiteren de grond. De risico's voor de gemeente bij facilitair grondbeleid zijn minimaal; de gemeente koopt/verkoopt geen grond en het ontwikkelrisico ligt bij een private partij.

7.3.1 Afgesloten exploitaties
Op 31 december 2019 is het plan Kouwenaarschool met een verlies van € 243.725 afgesloten.

7.3.2 Voortgang van de plannen
Kweekweg VI Epe
In dit plan zijn in 2019 drie percelen bedrijfsterrein verkocht. Er kan nog 2.567 m² bedrijfsterrein worden uitgegeven.

De Pirk-Noord Vaassen
Voor dit plan is in 2007 een anterieure overeenkomst gesloten met De Pirk BV. Door een tussentijdse wijziging van het plan in 2015 is het totaal aantal te bouwen woningen gewijzigd van 83 in 74 woningen. Hiervan zijn er 55 opgeleverd.

De overige plannen (Warande Epe, Klaarbeek Epe en Oene-West) kunnen op korte termijn worden afgesloten. Voor deze plannen worden geen inkomsten meer verwacht en zijn de nog te verwachten uitgaven relatief laag. 

7.3.3 Parameters grondexploitatiebegrotingen
Bij de actualisatie van de grondexploitatiebegrotingen zijn de volgende parameters gehanteerd en tussen haakjes zijn de wijzigingen ten opzichte van de begrotingen per 30 juni 2019 aangegeven:

1. Kostenstijging:
   • 3% per jaar (niet gewijzigd)
     
     
2. Opbrengstenstijging:
   • bedrijfsterrein: 0% per jaar (niet gewijzigd)
   • bouwterrein voor woningen: n.v.t.
     
3. Rekenrente:
   • 0,27% per jaar (was 0,29% per jaar)

7.3.4 Tussentijdse winst- en verliesnemingen

Met zekerheid in de plannen gerealiseerde winsten moeten (op grond van voorschriften) tussentijds worden overgeboekt naar de reserve bouwgrondexploitatie. In 2019 zijn op 30 juni en 31 december tussentijdse winsten overgeboekt. Deze bedroegen totaal per plan:

Op 31-12-2019 is voor het plan Warande een terugname van de tussentijdse winstneming uitgevoerd van € 68.600 

Als uit een grondexploitatiebegroting blijkt, dat er een verlies op een plan ontstaat, wordt dit verlies direct ten laste van de reserve bouwgrondexploitatie gebracht. In dit kader is op basis van de geactualiseerde grondexploitatiebegrotingen per 30 juni 2019 voor het plan Klaarbeek Epe een bedrag van € 13.900 en voor het plan Oene-West een bedrag van € 8.900 en op basis van de geactualiseerde grondexploitatiebegroting per 31 december 2019 voor het plan De Pirk-Noord een bedrag van € 9.000 als tussentijds verlies genomen.

7.3.5 Cijfers geactualiseerde grondexploitatiebegrotingen
In onderstaande tabel zijn de belangrijkste cijfers weergegeven van de grondexploitatiebegrotingen per 31 december 2019.

*     min (-) = nadelig; plus (+) = voordelig

De reeds tussentijds genomen winst- en verliesnemingen zijn meegenomen bij het bepalen van de verwachte eindresultaten.

7.4.1     Aankopen
In 2019 is geen grond aangekocht.

7.4.2     Verkopen
In 2019 is verkocht:

• bedrijfsterrein                   7.043 m²
• agrarische gronden             273 m²
• snippergroen                          686 m²

Voor het afdekken van de risico’s van de bouwgrondexploitatie is een reserve bouwgrondexploitatie gevormd. Het te hanteren model voor het berekenen van de reserve bouwgrondexploitatie is opgenomen in de Nota Grondbeleid 2013.

De benodigde reserve bouwgrondexploitatie bedraagt per 1 januari 2020 € 3.886.871. De werkelijke stand van de reserve bouwgrondexploitatie bedraagt per 1 januari 2019 € 4.622.870. Van het surplus van € 735.999 is al een bedrag van € 510.000 bij de begroting 2020 ingezet als algemeen dekkingsmiddel. De resterende € 225.999 wordt meegenomen bij het opstellen van de begroting 2021.

Het is belangrijk de demografische ontwikkelingen en specifiek de ontwikkeling van de bevolking te monitoren. Demografische ontwikkelingen kunnen leiden tot een verandering van de bevolkingssamenstelling. Dit heeft een impact op de gehele samenleving en de beleidskeuzes die gemaakt moeten worden op o.a. wonen, werk, welzijn, voorzieningen en vrije tijd. Dit kan gevolgen hebben voor de gemeentelijke financiële middelen. Hierna wordt ingegaan op de stand van zaken met betrekking tot de Eper situatie.

Het beleid is vastgelegd in diverse documenten. Het jaar van vaststelling is tussen haakjes aangegeven.

• Toekomstvisie Epe 2030 (2013)
• Sociale Agenda 2015-2021 (2015)
• Gebiedsgericht werken/Transformatieagenda (2016)
• Ruimtelijk structuurplan Epe (2006)
• Woonagenda 2019-2023
• Economische visie (2016)
• Nota verblijfsrecreatie (2016)
• Cleantech agenda (2016)

De bevolking in Epe ontwikkelt zich als volgt:

Kijkend naar het aantal inwoners, dan zien we de laatste jaren een lichte stijging. In 2018 waren er 32.863 inwoners. In 2019 stond de teller op 33.155 inwoners.

De gemeente Epe wil de ontgroening en vergrijzing op een goede manier begeleiden. De hoofdlijnen staan in de Toekomstvisie Epe 2030 beschreven voor de beleidsdomeinen economie, sociaal en ruimte. Om in te spelen op de vergrijzing, ontgroening en leefbaarheid in de gemeente zal Epe een attractieve gemeente moeten zijn en blijven om te wonen, te werken, te leven en te bezoeken. Speciale focus daarbij dient te zijn het behoud van en het extra aantrekken van 20 tot 35 jarigen als potentiële toekomstige beroepsbevolking. Wat de komende jaren ook gaat spelen is de toenemende vergrijzing en de gevolgen van de scheiding tussen wonen en zorg. 
In deze jaarrekening is in beeld gebracht welke acties zijn uitgezet als gevolg van de demografische ontwikkelingen.

Beschreven effecten in begroting
Het aantal braakliggende percelen is niet toegenomen. Wel neemt het aantal leegstaande panden toe. Voor een aantal daarvan zijn plannen in ontwikkeling. 

Beschreven effecten in begroting
Er is geen verandering in het beschreven effect, te weten: herijking van het voorzieningenaanbod door veranderende vraag, vanuit kostenoverwegingen (3 D’s) een groter beroep op algemene voorzieningen, minder schoolgebouwen door afname leerlingenaantal.

Beschreven effecten in begroting
Er is geen verandering in het beschreven effect, te weten: ontstaan van een krappe arbeidsmarkt waarbij de vraag naar arbeidskrachten het aanbod overstijgt.

Gemeenten hebben er sinds 2015 een omvangrijk takenpakket bij gekregen: de jeugdzorg, de Wmo-begeleiding en taken rondom de arbeidsmarkt (Participatiewet). Vanuit de gedachte dat gemeenten door lokaal maatwerk hun inwoners betere en betaalbare alternatieven kunnen bieden en het gebruik van dure zorg en ondersteuning kunnen voorkomen of terugdringen. De genoemde taken zijn inmiddels ingeregeld binnen de gemeente Epe en het is nu tijd om te kijken hoe de uitvoering van deze taken de komende jaren verbeterd kan worden. In 2016 is gestart met het samenstellen van een Transformatieagenda om dure zorg en ondersteuning te kunnen voorkomen. De Transformatieagenda bestaat uit drie pijlers: het ontwikkelen van een integrale werkwijze binnen de toegang, het creeren van innovatief aanbod in de zorg en ondersteuning en het doorontwikkelen van een gebiedsgerichte werkwijze. De afgelopen jaren zijn diverse activiteiten opgepakt binnen de agenda en in 2020 zullen de resultaten van de Transformatieagenda worden geevalueerd.  

Het beleid ten aanzien van de decentralisatie en transformatie in het sociaal domein is vastgelegd in:

• Beleidsplan Sociaal Domein 2019-2022  (2018)
• Visie Gebiedsgericht werken  (2016)
• Transformatieagenda 2016-2019  (2016)
• Kadernota Participatiewet  (2015)
• Sociale Agenda 2015-2021  (2015)
• Toekomstvisie Epe 2030  (2013)

2016 stond in het teken van afronding van de transitie en start van de transformatie in het sociaal domein. Met de transitie wordt bedoeld dat de nieuwe taken worden ingebed onder de verantwoordelijkheid van de gemeente. In 2016 is gestart met de transformatie. Daarmee wordt bedoeld dat we de ondersteuning voor inwoners die dit nodig hebben fundamenteel anders inrichten. Het doel van deze transformatie voor Epe is: beter en duidelijker organiseren voor de inwoner. Daarvoor is een transformatieagenda opgesteld, gericht op innovatief aanbod, integrale toegang en gebiedsgericht werken. Centraal in de drie decentralisaties staat: één gezin, één plan, één regisseur.

De gemeente Epe hanteert de Sociale Agenda voor de toekomst als kader voor al het sociaal beleid, inclusief de drie decentralisaties.

De gemeente was al verantwoordelijk voor de ondersteuning van inwoners op het terrein van wonen, zorg en welzijn. Door de invoering van de nieuwe Wmo, de Jeugdwet en de Participatiewet per 1 januari 2015 is het sociaal domein in één klap een domein binnen de gemeente geworden met een groot financieel budget en een grote opgave. Waar we de eerste jaren veel tijd besteedden aan het inregelen van de toegang tot en uitvoering van deze drie nieuwe wetten, kreeg de afgelopen periode de transformatie en integraliteit binnen het sociaal domein steeds meer aandacht.

Op basis van de Wmo geeft het Rijk aan gemeenten kort samengevat de volgende opdracht:

• het ondersteunen van de zelfredzaamheid en participatie van inwoners met een beperking of chronische, psychische of psychosociale problemen;
• het bevorderen van de sociale samenhang, mantelzorg, vrijwilligerswerk en het voorkomen van huiselijk geweld;
• het bieden van opvang (maatschappelijke opvang, vrouwenopvang, beschermd wonen en verslavingszorg).

Wat hebben we gedaan in 2019?

De activiteiten in het kader van Wmo zijn in programma 3 benoemd. De activiteiten richten zich op het bieden van individuele en groepsbegeleiding, kortdurend verblijf/logeeropvang en beschermd wonen. Uitgangspunten hierbij zijn dat: zorg en ondersteuning dichtbij inwoners is georganiseerd, er keuzevrijheid is in het ondersteuningsaanbod, de eigen regie en zelfredzaamheid van inwoners wordt versterkt en de financiën beheersbaar blijven. In 2019 hebben we onder andere het volgende gedaan:

• Uitvoeren van het Actieprogramma Sociaal Domein 2019-2022 (jaar 2019), die voortvloeit uit het beleidsplan Sociaal Domein ‘Samen meedoen mogelijk maken’ 2019-2022.
• Voortzetten van het huidige Wmo-beleid, in combinatie met het evalueren en oprichten van algemene voorzieningen, zoals de pilot Scootmobielpool, de pilot Buurtpunten en het project Welzijn op recept;
• Voortzetten, evalueren en waar nodig bijsturen van de raamovereenkomst voor de individuele maatwerkvoorzieningen voor Jeugd, Wmo en Beschermd Wonen;
• Uitvoeren van de Transformatieagenda Maatschappelijke Opvang en Beschermd Wonen door uitvoering te geven aan het regionale en lokale Jaarwerkplan. Zo heeft de raad het convenant met regionale samenwerkingsafspraken vastgesteld en is de Opstapregeling ontwikkeld en gestart.
• Uitvoeren van de Transformatieagenda Huiselijk Geweld en Kindermishandeling samen met het beleidsterrein Jeugd. Er is een start gemaakt met het ontwikkelen van een vernieuwde regiovisie voor Huiselijk Geweld en Kindermishandeling;
• Voorbereiden en implementeren van de Wet verplichte ggz die per 1 januari 2020 van kracht is geworden;
• Doorontwikkelen van de monitoring gericht op de financiële en inhoudelijke uitvoering en de uitkomsten en bevindingen vertalen naar beleidskeuzes binnen het project ‘Grip op zorg’;
• Uitvoeren van een plan voor het ondersteunen van jonge mantelzorgers en het uitreiken van een waardering voor jonge mantelzorgers.

Met ingang van 2015 zijn de gemeenten verantwoordelijk voor alle vormen van jeugdhulp zoals die geboden werden door de provinciale jeugdzorg, de geestelijke gezondheidszorg voor jeugdigen (J-GGz) en de zorg voor jeugdigen met een (licht) verstandelijke beperking (J-LVB). Omdat de gemeente dicht bij de inwoner staat, kan zorg en ondersteuning voor een inwoner goed georganiseerd worden.  In Epe doen we dat door de regie van inwoners te versterken, preventief te werken en ondersteuning dichtbij te organiseren. 

Een deel van de jeugdhulp wordt lokaal georganiseerd, een deel regionaal met de regio Midden-IJssel/Oost-Veluwe (Apeldoorn, Brummen, Epe, Hattem, Heerde, Lochem, Voorst en Zutphen). Uitgangspunt is: lokaal wat lokaal kan, regionaal wat moet. De regie op de uitvoering ligt op lokaal niveau.

Wat waren de ambities voor 2019?
De activiteiten in het kader van jeugdzorg zijn in programma 1 benoemd. Er is een integraal beleidsplan opgesteld 'Samen Meedoen Mogelijk Maken', lopend van 2019-2022. Op basis hiervan is een actieprogramma opgesteld voor de periode 2019-2022. Jaarlijks wordt deze bijgesteld. De activiteiten komen voort uit de regionale afspraken die betrekking hebben op de aansturing en organisatie van de inkoop van individuele voorzieningen voor Jeugd en de maatwerkvoorzieningen WMO -daarbij ook horend kwaliteitscontrole, toezicht, accountmanagement/contractmanagement, monitoring en resultaatsturing- en transformatie opgaven jeugd. Daaraan toegevoegd gaat het om lokale activiteiten gericht op preventie, ontwikkeling van de toegang, de verbinding met het onderwijs en de huisartsen.

Wat hebben we bereikt in 2019?

Met de Participatiewet is er één regeling gekomen voor de onderkant van de arbeidsmarkt. De budgetten voor de oude doelgroep, de Wsw en voor de nieuwe doelgroep zijn samengevoegd. Bij de decentralisatie is bezuinigd op het budget voor de sociale werkvoorziening, terwijl de oud-Wsw’ers hun rechten en plichten behouden. Per arbeidsmarktregio hebben gemeenten en sociale partners de opdracht gekregen om een werkbedrijf te ontwikkelen voor het organiseren van (beschut) werken naar vermogen.

De Participatiewet moet leiden tot meer participatie, meer gerichte en effectieve inzet van budgetten en besparing van kosten. Er is minder geld beschikbaar om een uitkeringsgerechtigde naar werk toe te kunnen leiden. Dit is merkbaar voor partners als bedrijven, onderwijs- en zorginstellingen. Uitdaging is om op een houdbare manier met deze financiële opgave om te gaan. 

Wat hebben we gedaan in 2019?
De activiteiten in het kader van Participatiewet zijn in programma 10 benoemd. De uitgangspunten uit de Kadernota Participatiewet zijn verder uitgewerkt in de Verordening Participatiewet en in beleidsregels. 

In 2019 hebben we onder andere het volgende gedaan: 

• Verhogen van het uitstroompercentage participatiewet (voormalig WWB, voormalig WSW en jonggehandicapten):
  a. Er zijn prestatieafspraken gemaakt met Werkbedrijf Lucrato over de uitstroom.
  b. Er zijn baanafspraken gerealiseerd met werkgevers en maatschappelijke organisaties voor de Eper doelgroep samen met FactorWerk.
  c. Er zijn projecten gestart gericht op extra inzet bij het activeren van mensen die al langere tijd een uitkering ontvangen.
• Voortzetten van het huidige participatiebeleid en armoede- en schuldenbeleid waaronder het in stand houden en versterken van de toegang van de gemeentelijke minimaregelingen: meedoenregeling, schoolfonds en het kindpakket;
• Uitvoering geven aan de verzamelverordening en verzamelbeleidsregels voor de Participatiewet;
• Het realiseren van baanafspraken voor de Eper doelgroep door zowel regionale (op arbeidsmarktregio niveau via Factor Werk) als lokale samenwerking vorm te geven met werkgevers;
• Doorontwikkelen van de uitvoeringsorganisaties voor de Participatiewet en de oud-Wsw’ers gericht op de transformatie;
• Er is intensiever ingezet op de doelgroep statushouders binnen het zittend uitkeringsbestand door de integrale aanpak van de WerkClub.
• Het  uitvoeren van het drie jarige vertrouwensexperiment ‘Zelf aan het stuur op maat’ (voorheen Regelluw);
• Vervolg geven aan de monitoring op de uitvoering (inhoud en financiën) die zowel landelijk, regionaal als lokaal wordt vormgegeven.

Wat zijn de financiële effecten van de drie decentralisaties?
Tot 2019 kregen gemeenten via integratie-uitkeringen de middelen beschikbaar voor de Participatiewet, Wmo-begeleiding en de Jeugdwet. In 2019 zijn de integratie-uitkeringen voor Wmo-begeleiding, Wmo-huishoudelijke verzorging en een deel van de Jeugdwet overgeheveld naar het algemene deel van de uitkering. Deze overheveling zorgt ervoor dat een verdeling tussen de twee uitkeringen voor Wmo niet meer te maken is. Voor de jeugdwet geld dat de middelen voor Voogdij/18+ nog wel een integratie-uitkering blijft en deze dus nog specifiek te volgen blijft. Naast de overheveling naar het algemene deel van de uitkering, zal in de meicirculaire 2020 een nieuwe herverdeling plaatsvinden op basis van vernieuwde maatstaven. Deze wijziging zorgt ervoor dat de toekomstige middelen niet in te schatten zijn.

 De gemeente kan dat geld naar eigen inzicht besteden, verantwoording aan het Rijk is niet nodig. De volgende bedragen (€ x 1.000) waren beschikbaar:

Wat hebben we gedaan?
Om de risico’s te beheersen worden de drie taakvelden gemonitord zodat tijdig signalen worden ontvangen waarmee bijgestuurd kan worden; beleidsmatig, in de uitvoering en financieel. Daarnaast worden nieuwe monitors ontwikkeld en ingezet. Met de reserve risico’s sociaal domein worden de financiële risico’s opgevangen die de gemeente loopt.